Μετά την θερμή υποδοχή κοινού και κριτικών, το Lebensraum του Θανάση Τριαρίδη σε σκηνοθεσία Γιώτας Σερεμέτη επιστρέφει για περιορισμένες παραστάσεις στο Faust τον Νοέμβριο! Και η μεγάλη επιτυχία που γνώρισε δεν ήταν τυχαία. Το Lebensraum είναι ένα έργο-πείραμα που θα σε προβληματίσει, θα σε “μετακινήσει” από τη βολή σου. Ένα έργο “που ξεγυμνώνει την ανθρώπινη φύση και μας αναγκάζει να κοιτάξουμε το πρόσωπό μας στον καθρέφτη“, όπως σημειώνει στο Infowoman.gr, η Δέσποινα Αποστολίδου.
Το έργο εκκινεί από την ναζιστική, επεκτατική θεωρία του Ζωτικού Χώρου και την μεταγράφει εφιαλτικά στο σήμερα. Το Lebensraum είναι δραματικά επίκαιρό καθώς όπως σημειώνει και η Κατερίνα Σταθοπούλου: “Διανύουμε άλλη μια επικίνδυνη περίοδο της ιστορίας“.
Εμείς, με αφορμή την επιστροφή της παράστασης, μιλήσαμε με τις δύο πρωταγωνίστριες, Κατερίνα Σταθοπούλου και Δέσποινα Αποστολίδου και όσα μας είπαν ήταν όχι απλά τροφή για σκέψη, αλλά μας “μετακίνησαν” από τη βολή μας!
Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση. Τι ακριβώς είναι το «Lebensraum»;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Lebensraum σημαίνει κατά λέξη στα γερμανικά “Ζωτικός Χώρος”. Το έργο εκκινεί από την ναζιστική, επεκτατική θεωρία του Ζωτικού Χώρου και την μεταγράφει εφιαλτικά στο σήμερα. Στη θεατρική σκηνή συναντιούνται δύο γυναίκες. Η Χειρίστρια του Πειράματος – το οποίο πραγματοποιείται παρουσία κοινού – οδηγεί τη συμμετέχουσα – η οποία βρίσκεται επί σκηνής με τη θέλησή της, έναντι αμοιβής, ώστε να έρθει αντιμέτωπη μ’ αυτό που γεννά τον φασισμό.
Δέσποινα Αποστολίδου: Όπως είπε και η Κατερίνα “Lebensraum” σημαίνει ζωτικός χώρος και παραπέμπει στη ναζιστική επεκτατική θεωρία. Στην παράσταση η έννοια του Lebensraum, του ζωτικού χώρου δηλαδή, έρχεται από το επίπεδο του έθνους στο επίπεδο του ατόμου μέσω ενός πειράματος που διεξάγεται παρουσία κοινού. Πρόκειται για ένα έργο-πείραμα που ξεγυμνώνει την ανθρώπινη φύση και μας αναγκάζει να κοιτάξουμε το πρόσωπό μας στον καθρέφτη.
Και πώς αισθάνεστε που το έργο αυτό είναι τόσο δραματικά επίκαιρο;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Αισθάνομαι την ανάγκη να επικοινωνήσω, ακόμα πιο ηχηρά, αυτή την καταγγελία που λαμβάνει χώρα επί σκηνής. Διανύουμε άλλη μια επικίνδυνη περίοδο της ιστορίας, ο Θανάσης Τριαρίδης κρούει τον κώδωνα, κι εμείς πολλαπλασιάζουμε τον ήχο.
Δέσποινα Αποστολίδου: Την θεωρία αυτή την βλέπουμε, δυστυχώς, γύρω μας παντού. Με τρομάζει το γεγονός πως μέσα σε αυτά τα χρόνια η θεωρία αυτή παραμένει επίκαιρη. Σε επίπεδο έθνους αλλά και σε ατομικό επίπεδο επιτρέπουμε να χειραγωγηθούμε και τα όρια της ηθικής μας συνεχώς επαναπροσδιορίζονται. Στον αντίποδα αυτός που κατέχει την εξουσία, πάλι σε οποιοδήποτε επίπεδο, επιθυμεί συνεχώς την επέκτασή του, την αύξηση του «εδάφους» του, καταπατώντας τον ζωτικό χώρο των άλλων.
Σε ατομικό επίπεδο πώς παρουσιάζεται στην παράσταση η θεωρία του “ζωτικού χώρου;”
Κατερίνα Σταθοπούλου: Ο “ζωτικός χώρος” αποτελεί διακύβευμα, είτε σε επίπεδο προσωπικό είτε στα πλαίσια μιας ευρύτερης ομάδας, μιας κοινωνίας, μιας κρατικής δομής. Επί σκηνής τίθενται ερωτήματα, προκειμένου ν’ αντιληφθούμε τα όριά μας. Μέχρι πού θα φτάναμε για να κερδίσουμε; Μέχρι ποιο σημείο μπορούμε ν’ αντέξουμε να εθελοτυφλούμε μπροστά στην ευθύνη μας; Πώς πράττουμε, όταν γνωρίζουμε ότι μπορεί να βλάψουμε κάποιον; Είναι ο δικός μας “ζωτικός χώρος” αντιμέτωπος με τον ζωτικό χώρο του άλλου; Και η ζούγκλα, καλά κρατεί…
Δέσποινα Αποστολίδου: Στην παράσταση η «αποδέκτρια» του πειράματος καλείται να περάσει κάποιες δοκιμασίες όπως αυτές της ζητούνται από την αποδέκτρια. Ενώ στην αρχή όλα μοιάζουν με παιχνίδι και η χειραγώγηση – η καταπάτηση του ζωτικού χώρου – δεν είναι εμφανής, προχωρώντας η διαδικασία τα πράγματα σοβαρεύουν και τα ηθικά και ψυχικά όρια δοκιμάζονται.
Στο σήμερα ποια μορφή έχει το “Πείραμα” και πώς συμμετέχει σε αυτό το κοινό;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Πολλές φορές, με όχημα την απάθεια ή μια σαδιστική ικανοποίηση μπορεί να καταστούμε μάρτυρες ενός “πειράματος”, ή οι αποδέκτες, ή ακόμα και οι χειριστές. Κάποιες φορές μπορεί να αντιλαμβανόμαστε το πείραμα και το ρόλο μας εντός αυτού, κάποιες άλλες όχι. Κρίσιμο είναι όταν το αντιληφθούμε, πώς θα (αντι)δράσουμε.
Δέσποινα Αποστολίδου: Σήμερα καλούμαστε συνεχώς να παραχωρούμε (αλλά και ζητάμε να μας παραχωρήσουν) ζωτικό χώρο σε όλους τους τομείς της ζωής μας, μιας και η ευθύνη των αποφάσεων αλλά και η πραγματική ελευθερία δεν είναι κάτι που μπορούμε να διαχειριστούμε εύκολα. Γινόμαστε και «χειριστές» και «αποδέκτες» στο πείραμα της κοινωνίας – της οποίας αποτελούμε μέρος – αλλά και της ζωής μας, διαπραγματευόμενοι τον προσωπικό ηθικό μας κώδικα. Το κοινό είναι οι παρατηρητές του πειράματος – δηλαδή οι θεατές – οι οποίοι, φυσικά, μπορούν να επέμβουν εάν το θελήσουν και να σταματήσουν τη διαδικασία. Να πάρουν δηλαδή την ευθύνη μιας απόφασης. Εμείς, στην κοινωνία μας και στη ζωή μας, είμαστε θεατές;
Διαβάζω το σημείωμα του συγγραφέα, Θανάση Τριαρίδη «Το καθαυτό νόημα του Lebensraum συμπυκνώνεται σε τούτο: οι αληθινοί δολοφόνοι είναι – και θα είναι για πάντοτε – οι θεατές.». Τι σημαίνει αυτό;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Οι θεατές προσκαλούνται να μετάσχουν σε μια τελετή, να γίνουν μύστες της θεατρικής πράξης που διαδραματίζεται ενώπιόν τους. Το κοινό ερωτάται και εάν το θελήσει, μπορεί να αντιδράσει αναλόγως, ή έστω μπορεί να σκεφτεί… γιατί δεν αντέδρασε. Τίθενται τόσα καίρια ερωτήματα στον θεατή αλλά και στον ηθοποιό, αναφορικά με την έννοια και τα όρια της ευθύνης μας, για κάθε πράξη ή παράλειψή μας. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη σκληρή παραδοχή ότι δε γνωρίζουμε τόσο καλά αυτόν που αντικρίζουμε στον καθρέφτη.
Δέσποινα Αποστολίδου: Σημαίνει ότι σε κάθε έγκλημα που αφορά μια κοινωνία ή ένα έθνος υπεύθυνος δεν είναι μόνο ο φυσικός αυτουργός , δηλαδή ο άνθρωπος που κάνει την πράξη, αλλά και όσοι είναι παρατηρητές, θεατές, ο οποίοι βλέπουν και δεν μιλούν. Όπως έχει πει και ο ίδιος ο Θανάσης Τριαρίδης, είμαστε εκπαιδευμένοι στον φόνο. Μάθαμε να δικαιολογούμε τον φόνο ως ιστορική ανάγκη – δηλαδή τον συνηθίσαμε.
Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς τον “ζωτικό χώρο”;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Θα ήθελα να τον φανταστώ ως σφαίρα που περικλείει τον καθένα μας, τον οριοθετεί, τον προστατεύει και είναι γεμάτη με πολύτιμο οξυγόνο. Οι σφαίρες ιδανικά συναντιούνται, εφάπτονται, αλλά δεν εισβάλλουν η μία στο χώρο της άλλης. Άπαξ και συμβεί κάτι τέτοιο, χάνεται πολύτιμο οξυγόνο και για τις δύο. Κανένας επεκτατισμός, καμία βία, καμία χειραγώγηση σε αυτή την ιδεατή εκδοχή.
Δέσποινα Αποστολίδου: Η έννοια του ζωτικού χώρου δεν περιορίζεται σε ένα χωρικό πλαίσιο, σε ένα ξεχωριστό δωμάτιο όπου μπορεί κανείς να βρεθεί μόνος, αλλά πρόκειται, κυρίως, για μια ψυχολογική έννοια. Όταν ο ζωτικός χώρος κάποιου παραβιάζεται οι ισορροπίες γίνονται ασταθείς, καθώς κυριευόμαστε από το πρωτόγονο αίσθημα του φόβου. Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη να βρισκόμαστε μέσα στην ατομική μας φυσαλίδα για να νιώθουμε ασφαλείς. Δυστυχώς σε πολλούς τομείς της ζωής μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την παραβίαση του ζωτικού χώρου μας αλλά και την οικειοθελή παραχώρησή του ακόμα, ώστε να αποφύγουμε προβλήματα, αποφάσεις και αλλαγές. Θέλουμε να κρατάμε τα νερά ήσυχα.
Σήμερα με τα social media, η χειραγώγηση του κόσμου γίνεται πιο εύκολα; Και πόσο ευθυνόμαστε εμείς γι’ αυτό;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Τα social media αποτελούν δίκοπο μαχαίρι. Στην αρνητική τους πλευρά, αυτή η γλυκιά παγίδα εμπεριέχει μια ιδεατή πραγματικότητα – όπου οι χρήστες είναι άψογοι “παίκτες” μιας υπέροχης ζωής – ή στον αντίποδα, λαϊκά δικαστήρια με φωνακλάδες παντογνώστες. Ο ζωτικός μας χώρος ενδέχεται να είναι βρώσιμος, από τέτοιου είδους αχόρταγες εφαρμογές. Ο Θανάσης Τριαρίδης καταγγέλλει – μέσω της χειρίστριας “τους βάζουμε στο μυαλό τους άχυρα, τους κάνουμε σκιάχτρα”. Φυσικά ο καθένας μας έχει ευθύνη. Ευθύνη για τον εθισμό σε μια παθητική παρακολούθηση της ζωής, σε μια παράφορη έκθεση του εαυτού, καθώς και σε μια αμείλικτη κριτική των άλλων. Το ζήτημα είναι κάθε φορά που το αντιλαμβανόμαστε, να βάζουμε φρένο στη δύναμη της συνήθειας και να καλωσορίζουμε την κριτική σκέψη, που τόσο αδημονεί να μας επισκεφθεί, αλλά εμείς ενίοτε κωφεύουμε.
Δέσποινα Αποστολίδου: Ναι, πιστεύω γίνεται πιο εύκολα. Έχουμε μια άμεση πρόσβαση στην πληροφορία η οποία έρχεται σε εμάς με καταιγιστικούς ρυθμούς και δεν προλαβαίνουμε να την φιλτράρουμε. Λειτουργούμε με βάση την ψυχολογία της μάζας, είμαστε δεκτικοί στην υποβολή όσον αφορά τη μεταδοτικότητα ιδεών και συναισθημάτων. Η ευθύνη είναι μόνο δική μας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργήθηκαν από τους ανθρώπους για τους ανθρώπους και ενώ θα μπορούσαμε να τα χρησιμοποιούμε με μέτρο προς όφελός μας, εμείς αντικαταστήσαμε την ανθρώπινη επικοινωνία και την κριτική σκέψη με αυτά.
Πώς είναι να πρωταγωνιστείτε σε έργο του Θανάση Τριαρίδη και δη στο συγκεκριμένο σπουδαίο, το Lebensraum;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Αυτό το ταξίδι είναι από τα πιο όμορφα που θα μπορούσα να φανταστώ. Το να πρωταγωνιστήσω σε έργο του Θανάση Τριαρίδη αποτελούσε όνειρο ετών, καθότι υπήρξα αρχικά φανατική θεατής των έργων του, κατόπιν μαθήτριά του στη θεατρική γραφή (έτσι ανταμωθήκαμε και με τη Δέσποινα) και πλέον συνεργαζόμαστε σε αυτό το μοναδικό εγχείρημα, το οποίο από την πρώτη στιγμή μέχρι και σήμερα δε σταματά να με εκπλήσσει. Στο Lebensraum τα ερωτήματα είναι καταιγιστικά: Πότε αρχίζει να εκβάλλει το σκοτάδι μας; Ποιο είναι το όριο μεταξύ της ανοχής και της ενοχής; Πόσο επικίνδυνα εύκολο είναι να βρεθεί κανείς από τη μια πλευρά στην άλλη; Σταθήκαμε απέναντι σε όλα αυτά και θα παλεύουμε σε κάθε παράσταση για μια ακόμα πιο ειλικρινή κάθε φορά απάντηση. Μεγάλη τύχη, μεγάλη χαρά, μεγάλη τιμή η παράσταση αυτή.
Δέσποινα Αποστολίδου: Ο Θανάσης Τριαρίδης είναι ένας ανατρεπτικός συγγραφέας που με όλα τα έργα του – όπως και με το Lebensraum – καταφέρνει να «μετακινεί» τους θεατές, να βάζει συνειδήσεις σε λειτουργία, πράγμα που το θέατρο αλλά και οι τέχνες γενικότερα οφείλουν να κάνουν. Όπως είπε και η Κατερίνα έχουμε υπάρξει μαθήτριές του στη θεατρική γραφή και τώρα πια είμαστε συνεργάτες. Είναι πολύ μεγάλη τιμή και χαρά για εμάς αυτή η δουλειά.
Αν κάνατε εσείς ένα δικό σας πείραμα, ποιο θα ήταν αυτό;
Κατερίνα Σταθοπούλου: Οποιουδήποτε είδους πειράματα έχω δικαίωμα να τα εφαρμόζω μονάχα στον εαυτό μου. Θα με ενδιέφερε να δοκιμάσω τα όρια και τα αίτια των φόβων μου.
Δέσποινα Αποστολίδου: Δεν έχω ιδέα! Αυτή η δύσκολη ερώτηση είναι σίγουρα τροφή για σκέψη, μιας και η πιθανότητα να κάνω ένα δικό μου πείραμα είναι κάτι που δεν έχω σκεφτεί ποτέ. Πιστεύω, πάντως, ότι θα προσανατολιζόμουν σε κάτι που έχει να κάνει με τη φύση και τον άνθρωπο.
Διαβάστε επίσης
Η Φανή Γέμτου και ο Νίκος Ζιάζιαρης μιλάνε στο Infowoman.gr για τον έρωτα στην εποχή των millennials
Σχετικά Άρθρα
Google News