Σε μια πρόχειρη εκτίμηση, η Μάτση είναι για την Gen Z, καταχρηστικά ίσως μιλώντας, ό, τι είναι η Κική Δημουλά για τους boomers και η Κατερίνα Γώγου για τους millenials.
Γράφει η Γεωργία Δρακάκη
Ο Μάνος Χατζιδάκις, σε ένα από τα περίφημα Σχόλιά του στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, επεφύλαξε μια ιερή μνεία στην ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου: «Γυναίκα αθάνατη και Μάτση των ονείρων. Σ’ αναγνωρίζω ολόκληρη μες απ’ αυτό το απελπισμένο κέφι σου που μ’ εξοντώνει. Και τραγουδώντας τα οράματά σου, σ’ ακολουθώ. Μήπως και ξαναγεννηθεί ο χρόνος που μας γέννησε, που θα τον λεν’ Ιους, Μανιούς, ίσως και Άκουα Μαρίνα». Ήταν 9 Δεκεμβρίου του 1979 και η Μάτση ζούσε. Θα πέθαινε οκτώ χρόνια αργότερα, το 1987, ετών εβδομηντατριών.
Ήταν η πρώτη ποιήτρια που εντάχθηκε στο υπερρεαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα και συνεργάστηκε με σημαντικούς λογοτέχνες της γενιάς του ’30, όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο οποίος είχε μεγάλη επίδραση στη γραφή της- και στην ζωή της, καθότι τεράστιος έρωτάς της.
Η Μάτση Χατζηλαζάρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1914. Είχε αριστοκρατική καταγωγή και έζησε σε διάφορες πόλεις, μεταξύ αυτών και στο Παρίσι. Η Χατζηλαζάρου έγραψε ποίηση βαθιά ερωτική, συχνά με τολμηρές εικόνες και αισθησιακή γλώσσα, αλλά και υπαρξιακή αγωνία. Ποτέ δεν συμπεριλήφθηκε στα βαριά κιτάπια της Ακαδημίας, και, ακόμα και άνθρωποι που διαβάζουν και παρακολουθούν την ελληνική λογοτεχνία, τυχαίνει να αγνοούν την ύπαρξή της.
Οι νεότερες γενιές φαίνεται να την αγκαλιάζουν περισσότερο από τις παλιότερες, για μια σειρά από λόγους: Η ποίησή της είναι άμεση, ερωτική και σωματική, ενώ, παράλληλα, ταιριάζει στην οπτική κουλτούρα των social media, δηλαδή αρκετοί στίχοι της μπορούν να αποδοθούν με βίντεο και εικόνες και να αγγίξουν ακόμα περισσότερο κόσμο. Η Μάτση, επίσης, αναδεικνύεται ως φεμινιστική φωνή που είχε υποτιμηθεί και είναι δεδομένο ότι αυτή την εποχή υπάρχει μια αναγέννηση του ενδιαφέροντος για γυναικείες λογοτεχνικές μορφές, που προδίδουν το γυναικείο βλέμμα, έναντι του περισσότερο προβεβλημένου αντρικού.
Το hype λοιπόν είναι πραγματικό, και φαίνεται ότι η Μάτση Χατζηλαζάρου ζει μια δεύτερη (ή ίσως την πρώτη της αληθινή) αναγνώριση! Το έργο της χαρακτηρίζεται από ερωτική ένταση και σωματικότητα: Ο έρωτας είναι κυρίαρχο στοιχείο, βιωμένος όχι μόνο ως πνευματική κατάσταση αλλά και ως σωματική εμπειρία. Οι στίχοι της αποσπασματικοί, ελλειπτικοί και παντελώς sui generis. Μες στο εμβληματικό της ποίημα ‘’Αντίστροφη Αφιέρωση’’ που έγραψε για τον Ανδρέα Εμπειρίκο όταν εκείνος πέθανε (ζούσαν από χρόνια χωριστά) υπάρχουν λεξιπλασίες, τα γαλλικά μπερδεύονται με τα ελληνικά και, τελικά, έχουμε εμείς οι αναγνώστες μπροστά στα μάτια μας ένα μοναδικό ποιητικό οικοδόμημα.
Τα έργα της:
“Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης” (1944): Το πρώτο της βιβλίο, με σαφή υπερρεαλιστική επιρροή.
“Ποιήματα” (1980): Μια συγκεντρωτική έκδοση του έργου της.
“Το πρωί έφαγα δυο κομμάτια ήλιο και ήπια βροχή απ’ τις φλέβες σου.”
“Τα χέρια σου σκάβουν βαθιά στο χώμα μου.”
“Είμαι γυμνή μέσα στα μάτια σου.”
‘’Με εκριζώνεις’’
Πόσα ακόμα να παραθέσουμε της Μάτσης, η οποία, παρεμπιπτόντως, σύμφωνα με μαρτυρίες αλλά και με βάση τα γραπτά της, έζησε με τρόπο ποιητικό, προσπάθησε δηλαδή να κάνει πράξη τις διακηρύξεις των υπερρεαλιστών περί ταύτισης της ποίησης με τη ζωή.
Σε όσους και όσες την αγαπούν, εδώ και χρόνια ή από πολύ πρόσφατα, συστήνω την καταπληκτική μελέτη του Χρήστου Δανιήλ με τίτλο «Όλα δεν τα ‘χω πει: Η “Αντίστροφη αφιέρωση” της Μάτσης Χατζηλαζάρου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.Ο Δανιήλ προσφέρει μια πολυδιάστατη προσέγγιση του ποιήματος, συνδυάζοντας ερμηνευτικά σχόλια, διακειμενικές παραπομπές, αρχειακό υλικό, καθώς και ιστορικά και βιογραφικά στοιχεία.
Η ποιήτρια δεν έχει πολυαγγιχτεί από τους μουσικούς. Υπάρχει αυτή η μελοποίηση μιας διασκευής-προσαρμογής της Αντίστροφης Αφιέρωσής της.
Όμως, τίποτα, κατά την άποψή μου δεν μπορεί να ξεπεράσει το βελουδένιο σοκ της φωνής της ίδιας της ποιήτριας όταν διαβάζει το ποίημά της. Ακούστε την εδώ.
ΥΓ: Είναι, πάντως, σημαντικό και πού, πότε σε πρωτοβρίσκει ένα ποίημα, ένας ποιητής. Εμένα με βρήκε έναν Μάη, μια νύχτα. Μου την διάβασε ο έρωτας της ζωής μου και μου άνοιξε έναν κόσμο που με έκανε, πια, δική του, για πάντα.
Διαβάστε επίσης
Τα 6 σημεία που ξεχνάτε να ξεσκονίσετε στο σπίτι
Σχετικά Άρθρα
Google News