Φένια Παπαδόδημα τι μας μαθαίνει η παράσταση “Φλανδρώ” για την απώλεια και τον μεγάλο πόνο;

Η Φλανδρώ, η γυναίκα – βράχος, είναι ένας αρχαίος θρύλος. Μια γυναίκα που στοίχειωσε αγναντεύοντας το ανοιχτό πέλαγος, περιμένοντας τον άντρα της να γυρίσει. Τα πικρά της δάκρυα έγιναν θύελλα και χωρίς να το θέλει, έπνιξε τον αγαπημένο της. Καταράστηκε την θάλασσα αλλά και τον εαυτό της. Παρακάλεσε τους αρχαίους θεούς να την κάνουν βράχο. Να μείνει για πάντα εκεί. Στυλωμένη στο βάσανο της. Ν’ αγναντεύει το πέλαγος. Μόνο όταν μία ευσεβής Σκιαθώτισσα έχτισε στο απόκρημνο αυτό σημείο το εκκλησάκι της Παναγίας της Κατευοδώτρας, το μέρος ’’μέρωσε’’, η κατάρα καταλάγιασε.

Ένα σύγχρονο ντουέτο από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, η Γωγώ Ξαγαρά στην άρπα και Ήβη Παπαθανασίου στο τσέλο, συμπράττουν με τη Φένια Παπαδόδημα στην ερμηνεία των κειμένων και το τραγούδι και με τον Γιώργο Παλαμιώτη στο ηλεκτρικό μπάσο και τη δημιουργία ηχητικών τοπίων. Μέσα από πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις της Φένιας Παπαδόδημα μοιράζονται την μαγεία του Παπαδιαμάντη.

Το Αθηναϊκό Μουσικό Θέατρο παρουσιάζει την παράσταση Φλανδρώ – Το Αγνάντεμα και το Άνθος του γιαλού του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, στο θέατρο Φούρνος, σε μουσική σύνθεση και σύλληψη της Φένιας Παπαδόδημα. Εμείς, εμείς είχαμε μία υπέροχη κουβέντα με την Φένια Παπαδόδημα, με την οποία μιλήσαμε για την παράσταση, τον Παπαδιαμάντη, τον πόνο της απώλειας, αλλά και για την Πίστη.

Πείτε μας λίγα λόγια για την παράσταση

Είναι ένα μουσικό ποίημα για κλασσική άρπα, τσέλο, φωνή και ένα ιδιάιτερο ηλεκτρικό μπάσο που δημιουργεί ηχητικά τοπία, αρμονίες και ρυθμούς. Η μουσική που έχω γράψει οδηγεί τις ιστορίες που ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια του θεατή αλλά και σ’ έναν παράλληλο κόσμο, αόρατο. Υπάρχει πολύ έντονη η ραδιοφωνική προσέγγιση της μουσικής διάδρασης με τον λόγο. Δύο μουσικοί από την κρατική ορχήστρα Αθηνών, η Γωγώ Ξαγαρά στην άρπα και η Ήβη Παπαθανασίου στο τσέλο συμπράτουν με μένα στην ερμηνεία του κειμένου και το τραγούδι και με τον Γιώργο Παλαμιώτη στο ηλεκτρικό μπάσο. Ο ηθοποιός Γιώργος Παπαστυλιανός δημιουργεί μία γέφυρα με το σήμερα μέσα από ένα απόσπασμα από την Γραμμή του ορίζοντα του Χρήστου Βακαλόπουλου καθώς κι ένα δικό μου κείμενο.

Φένια Παπαδόδημα: Η απώλεια του χρόνου ίσως είναι αυτό που με τρομάζει περισσότερο

Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο έργο του Παπαδιαμάντη;

Η μουσική γράφτηκε πάνω στο Άνθος του γιαλού αλλά στην παράσταση χρησιμοποιούμε ένα απόσπασμα από το διήγημα του Το αγνάντεμα, απ’ όπου έρχεται η ηρωίδα Φλανδρώ, μία προσωπική επιστολή του Παπαδιαμάντη, ένα απόσπασμα από τη Γραμμή του ορίζοντα του Χρήστου βακαλόπουλου, καθώς κι ένα δικό μου κείμενο πάνω στην έννοια και τη σχετικότητα του χρόνου.

Το πολύ ενδιαφέρον στα δύο διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι ότι στο Αγνάντεμα η Φλανδρώ έχοντας χάσει τον άνδρα της αποφασίζει η ίδια να καταραστεί τον εαυτό της ουσιαστικά, να γίνει βράχος για πάντα, ενώ στο ‘Ανθος του γιαλού η Λουλούδω που επίσης δεν καταφέρνει ποτέ να παντρευτεί τον αγαπημένο της, συνεχίζει να επικοινωνεί μυστικά μαζί του μέσα από το « παράδοξον εκείνο μεμακρυσμένο φως… » που εμφανίζεται κάθε βράδυ να χορεύει πάνω στα κύματα.

Δύο εντελώς διαφορετικοί χειρισμοί του πόνου. Κάτι που μας δείχνει ότι πάντα έχουμε την δυνατότητα επιλογής ως προς το πως θα αντιμετωπίσουμε μία απώλεια, έναν μεγάλο πόνο, ακόμη και μία αδικία που μας γίνεται. Υπέρβαση η εμμονή?

Εσάς ποια απώλεια σας τρομάζει περισσότερο και γιατί;

Η απώλεια του χρόνου ίσως είναι αυτό που με τρομάζει περισσότερο μετά από την φυσική απώλεια κοντινών μου προσώπων. Το να χάσω ή να μην εκμεταλλευτώ σωστά τον χρόνο που μου έχει δοθεί. Κι αυτό αφορά περισσότερο στη δική μου συμπεριφορά, δράση προς τους άλλους γύρω μου και όχι τόσο στη δουλειά μου. Θα ήθελα να καταφέρω να αλλάξω πολλά πράγματα στον ευατό μου πριν φύγω.

Η επιλογή του έργου έχει να κάνει και με όσα βιώνουμε, κυρίως τα τελευταία δύο χρόνια λόγω της πανδημίας; Ακροβατούμε σήμερα ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους – τη σκληρή πραγματικότητα και τον μυστικό κόσμο;

Σίγουρα η επιλογή του έργου έχει να κάνει με όσα βιώνουμε τα δυο τελευταία χρόνια. Ζούμε σε μία νέα συνθήκη όπου καλούμαστε να συνηθίσουμε στο σκοτάδι, να μάθουμε την ψυχή μας να δουλεύει στο σκοτάδι, να σκέφτεται και ν’ αναπνέει στο σκοτάδι, ένα σκοτάδι που προκαλεί στους ανθρώπους υστερία, κατάθλιψη και πολλά άλλα κακά.

Περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη από έργα τέχνης που φέρουν μία διαφορετική πνευματική προσέγγιση της ζωής. Που κάνουν την ψυχή του θεατή να μετέχει σε ένα είδος συγκίνησης που δεν στοχεύει στο εύκολο συναίσθημα, αλλά σε μία βαθύτερη ψυχική διεργασία, που δεν μπορεί παρά να είναι λυτρωτική.

Ο Παπαδιαμάντης είναι ίσως ότι αγαπώ, ότι με συγκινεί περισσότερο ίσως από την Ελλάδα

Τι σημαίνει για εσάς ο Παπαδιαμάντης;

Ο Παπαδιαμάντης είναι ίσως ότι αγαπώ, ότι με συγκινεί περισσότερο ίσως από την Ελλάδα, ότι μπορεί να σημαίνει « Ελλάδα ». Είναι το ίδιο το μυστήριο. Στο έργο του καθρεφτίζονται όλα όσα ταυτίζονται στην καρδιά μου με το βάθος, τα κομμάτια του μυστηρίου. Η ομορφιά της φύσης, ο αρχαίος λόγος του Όμήρου, οι μούσες, οι άγγελοι με τα « χρυσογάλανα φτερά », οι άγιοι, το θυμίαμα που ευωδιάζει μέσα στην απόκοσμη ομορφιά της νύχτας στις νησιώτικες αγρυπνίες…Αλλά κυρίως η καρδιά, η καλωσύνη, η αγαθότητα των παλιών ανθρώπων, των « καθαρών » όπως τους ονομάζει ο Παπαδιαμάντης. Ένα είδος που χάνεται δυστυχώς καθώς η ζωή μας έχει πάρει έναν δρόμο τόσο εγωκεντρικό που δεν υπάρχει χώρος για μυστήριο πλέον. Παρά μόνο για έναν καθρέφτη.

Έχετε σπουδάσει και ζήσει στο Παρίσι. Ποιο μέρος είναι καλύτερο δημιουργικά για έναν καλλιτέχνη, η Ελλάδα ή η Γαλλία;

Είναι πολύ σχετικό αυτό και έχει να κάνει με πολύ περισσότερους παράγοντες απ’ όσους μπορούμε να φανταστούμε μ’ ένα γρήγορο υπολογισμό. Στην Γαλλία η στήριξη του κράτους προς τους καλλιτέχνες είναι πολύ πιο σημαντική, όμως η ζωή εκεί πλέον έχει αλλάξει πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια. Έχει χαλάσει εννοώ πολύ. Όπως και σ’ όλη την Ευρώπη. Αν με ρωτούσατε σήμερα αν θα επέστρεφα στη Γαλλία θα σας έλεγα με βεβαιότητα όχι. Άλλωστε όπως έλεγε ο Σεφέρης « Από την Ευρώπη στην Ελλάδα επιστρέψαμε πάντα πεινασμένοι, ποτέ χορτάτοι»

Τα νέα μέτρα για την πανδημία, πιστεύετε πως θα πλήξουν κι άλλο τον καλλιτεχνικό χώρο που έχει ήδη υποφέρει από τα προηγούμενα lockdown;

Θέλω να πιστεύω πως δεν θα συνεχιστεί το κακό. Εμπιστεύομαι το κοινό το οποίο ήδη δείχνει ότι συνεχίζει να στηρίζει το θέατρο, τη μουσική, το σινεμά.

Φένια Παπαδόδημα: Όταν ο Χριστός έρθει στην ψυχή του ανθρώπου, τότε ο άνθρωπος γίνεται αλλιώς

Έχω διαβάσει σε συνέντευξή σας πως είστε βαθύτατα χριστιανή. Είναι η πίστη το στήριγμά σας σε δύσκολες στιγμές; Και τι είναι για εσάς ο Θεός;

Αν ο άγιος Πορφύριος έλεγε « εγώ ακόμη δεν έχω καταφέρει να γίνω χριστιανός αλλά προσπαθώ… » δεν ξέρω κατά πόσο μπορώ να δηλώνω ότι είμαι χριστιανή…Ναι πιστεύω στον Χριστό. Προσπαθώ να αντιληφθώ και να ζήσω κοντά στο μεγαλείο αυτό. Αλλά δεν ξέρω αν καταφέρνω έστω και λίγο να τον αφουγκραστώ.

Νιώθω όμως ότι σ’ αυτόν τον αγώνα μου με παρακολουθεί. Με βοηθάει. Και κυρίως μέσα από τα εμπόδια και τις δυσκολίες. Η πίστη είναι αναπόδεικτος γνώση. Είναι όμως γνώση.

Πόσο δύσκολο όμως η πίστη να γίνει πράξη…

Ωραία είναι τα λόγια περί Χριστιανισμού, και περί αγάπης αλλά ότι και να λέμε είμαστε πολύ μακριά από τον Χριστό στην πράξη. Ο Χριστός είναι άλλη ζωή. Θα χρησιμοποιήσω ξανά τα λόγια του Αγίου Πορφυρίου που έλεγε « Όταν ο Χριστός έρθει στην ψυχή του ανθρώπου, τότε ο άνθρωπος γίνεται αλλιώς, ζει στον ουρανό, στ’ άστρα, ζει στο σύμπαν! Νοιάζεται για όλους, πονάει για όλους , τους θέλει όλους κοντά στον Χριστό… »

Πώς βλέπετε τις ακραίες φωνές πιστών που συγχαίουν τη θρησκεία με την επιστήμη σχετικά με τα εμβόλια;

Ο Άγιος Πορφύριος έλεγε « Φάρμακα και ιατρούς Κύριος έδωκεν ».

Το να θεοποιεί ή να δαιμονοποιεί κανείς το εμβόλιο είναι το ίδιο λάθος κατά την δική μου αντίληψη.

Το να δημιουργεί κανείς ένα κλειστό κύκλωμα καλλιεργώντας το μίσος ή και έναν αδιόρατο ελαφρύ ρατσισμό ανάμεσα στους ανθρώπους είναι επίσης πολύ επικίνδυνο. Αυτό όμως συμβαίνει και στις δύο πλευρές.

Έχω ακούσει απίστευτα πράγματα τόσο από εμβολιασμένους προς ανεμβολίαστους όσο και το αντίθετο.

Παρ’ όλα αυτά δεν νομίζω οτι είναι καλό να καταργείται το αυτεξούσιο του ανθρώπου και να υποχρεώνεται κανείς σε συνεχείς εμβολιασμούς, όπως συμβαίνει πλέον.

Διαβάστε επίσης

Η Παρθενόπη Μπουζούρη στο Infowoman: Η Τέχνη δεν είναι απλά διασκέδαση!

Η Νάνσυ Μαλλέρου στο Infowoman: “Υπάρχει ρατσισμός λόγω φύλου επαγγελματικά, ειδικά στις αμοιβές”

Η Ντένια Στασινοπούλου στο Infowoman: Ποιος ορίζει και ποιος κρίνει τι είναι διαφορετικό και τι δεν είναι;