Με αφορμή την ταφή των πρώτων νεκρών του Πελοποννησιακού πολέμου, ο Περικλής εκφωνεί στον Κεραμεικό έναν επιτάφιο λόγο, τον κορυφαίο πολιτικό λόγο που διαμόρφωσε την πολιτική συνείδηση της ανθρωπότητας στην αναζήτηση ενός ιδανικού πολιτεύματος.
Ο μεγαλειώδης λόγος του Περικλή για το πολίτευμα που ενέπνευσε και υμνήθηκε ως το ιδανικό παγκοσμίως ακούγεται ξανά φέτος στην Οικία Κατακουζηνού.
Ένα έργο διαχρονικό που καταγράφει τόσο εύστοχα και σφαιρικά όσο κανένα άλλο το τι είναι η Δημοκρατία, σ’ έναν χώρο που βρίσκεται απέναντι από τη Βουλή των Ελλήνων.
Ένα έργο που αξίζει να ακούσετε για να μαγευθείτε όχι μόνο από την ερμηνεία της ταλαντούχου Ηωάννας Σπανού και τη σκηνοθετική οδηγία του Δήμου Αβδελιώδη, αλλά πάνω απ’ όλα για τις ιδέες, το ήθος, τις αρχές που εκφράζει ο υπέρτατος λόγος του Περικλή.
Το Βραβείο “Κάρολος Κουν”
Και επιδή τα πραγματικά αριστουργήματα επιβάλλεται να βραβεύονται και η φήμη τους να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης κατά την απονομή των Βραβείων Καρόλου Κουν 2019, πήρε το Βραβείο “Κάρολος Κουν” σκηνοθεσίας ελληνικού έργου, για τη σκηνοθεσία του “Επιτάφιου” του Περικλή στην Οικία Κατακουζηνού.
Το infowoman.gr είχε την τύχη να μιλήσει με τον σπουδαίο σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη και την εξαιρετική ερμηνεύτρια του μονολόγου, Ηωάννα Σπανού για αυτό το τόσο ιδιαίτερο εγχείρημα.
Δήμος Αβδελιώδης
- Πόσο δύσκολο/εύκολο είναι ένα κείμενο σαν τον Επιτάφιο του Περικλή να μεταφερθεί μπροστά στο κοινό. Χρειάζεται το κοινό να είναι εκπαιδευμένο ή είναι δουλειά του ηθοποιού και του σκηνοθέτη να το καθοδηγήσουν;
Καταρχάς θεωρώ πολύ εύκολο να ασχολείται κανείς με τέτοια κείμενα, τα οποία είναι πολυ μεγάλα, με την έννοια ότι περιέχουν πληροφορίες πολύ σημαντικές για το σήμερα, για μας δηλαδή. Τα κλασικά κείμενα ποτέ δεν θα σε προδώσουν, ενώ αυτό που θεωρείται εύκολο είναι συνήθως το δύσκολο, γιατί μιλάμε για κείμενα που δεν έχουν κάποια πραγματική αξία και πρέπει να τους προσδώσεις εσύ την αξία.
Ενώ αν συμπλεύσεις με το μεγάλο κείμενο, χωρίς καμία προσπάθεια να αναδειχθείς εσύ ή ο ηθοποιός, αν δηλαδή βάλεις την τέχνη σου στην υπηρεσία του μεγάλου κειμένου, τότε θα έχεις αποτελέσματα. Ο κόσμος θα μπορέσει να απολαύσει, εφόσον πρώτα απολαμβάνεις εσύ το δημιούργημά σου. Θα μπορέσει να ακολουθήσει τη μουσικότητα που αποπνέει ο λόγος.
Η αλήθεια είναι ότι έχω κάνει 26 παραστάσεις. Στα αρχαία ελληνικά, στη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, Βιζυηνό, Σολωμό, όλα αυτά που θεωρούνται δύσκολα. Ο κόσμος όμως τα ακολουθεί.
Ο τρόπος που κάνω τη διδασκαλία στους ηθοποιούς είναι τέτοια ώστε να μπορούν έπειτα να παρακολουθήσουν τα έργα και να τα κατανοήσουν ακόμα και τα μικρά παιδιά. Έχουμε παίξει την παράσταση Έρως Ήρως μπροστά σε μαθητές της Δ’ Δημοτικού και ακολούθησε μια καταπληκτική συζήτηση με αυτούς τους μικρούς μαθητές.
– Η ιδανική δημοκρατία του Περική έχει το προνόμιο να αφήνει στον πολίτη τη δυνατότητα των “συνειδητών” επιλογών. Πώς όμως ο άνθρωπος θα φτάσει μόνος του στο σημείο να επιλέξει, αν όχι τόσο την ομορφιά από την ασχήμια, τη διακριτικότητα από τον εγωισμό, την ελευθερία από τον καταναγκασμό; Σήμερα έχει τη δυνατότητα αυτής της συνειδητής επιλογής ή καταφεύγει σε ευκολίες;
Είναι πραγματικά εύκολο, αρκεί να ακούει κανείς την εσωτερική του φωνή. Όταν δεν ακούει την εσωτερική του φωνή, μπερδεύεται. Γιατί σήμερα είναι πάρα πολλές οι πληροφορίες που δίδονται, είναι παραπλανητικές, αδέξιες. Αυτή η πληθώρα πληροφοριών πολλούς ανθρώπους τους μπερδεύει και έτσι χάνουν τα αξιολογικά τους κριτήρια. Χρειάζεται όμως να είναι κανείς ήρεμος και απλός για να μπορεί να προσλαμβάνει αυτές τις πληροφορίες, χωρίς να φοβάται ότι θα μείνει εκτός των σύγχρονων τάσεων και εκτός μόδας. Όπου όμως υπάρχει δημιουργία, δεν υπάρχει χώρος για το φόβο ούτε για αποπροσανατολισμό από την πορεία του.
– Πόσο κοντά είμαστε σήμερα σε αυτή την ιδεατή μορφή Δημοκρατίας, που εκθείαζε πριν από αιώνες ο Περικλής;
Η σύγχρονη δημοκρατία, επειδή έχει ένα πλεόνασμα επιλογών, δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με εκείνη τη δημοκρατία που υπήρξε τότε, σε εκίνη τη συγκεκριμένη στιγμή που υπήρξε και ο Περικλής. Από τον Περικλή τον ίδιο δεν υπήρχε καμία ιδιοτέλεια, ήταν ο πολιτικός που μόνο έδινε, δεν έπαιρνε. Λειτουργούσε με μια φοβερή κανονικότητα. Όπου υπάρχει ιδιοτέλεια, χάνει το νόημά της η δημοκρατία και πολλοί το καπηλεύονται αυτό, κατηγορώντας το δημοκρατικό πολίτευμα για ανεπάρκεια. Η μη ιδιοτέλεια, κάνει τα πάντα για να προάγει τη ζωή των πολιτών, αλλά και των ξένων. Δεν απαγορεύει σε αυτούς να μπουν στην πόλη και να παρακολουθούν τα έργα της, για παράδειγμα. Όταν αναφύονται μέσα στη δημοκρατία ολογαρχίες, χάνεται ο ρόλος του πολιτεύματος.
Ηωάννα Σπανού
– Για ποιο λόγο επέλεξες να μας παρουσιάσεις φέτος αυτό το κείμενο; Υπάρχουν συσχετισμοί με τη σημερινή πραγματικότητα ή πρόκειται για τυχαία επιλογή, ένα ωραίο, για παράδειγμα, κείμενο με πολλαπλά νοήματα;
Η επιλογή ανήκει αποκλειστικά στην κ. Σοφία Πελοποννησίου, μουσειολόγο, που επιμελείται τις εκδηλώσεις στην Οικία Κατακουζηνού. Ο Επιτάφιος ήταν το αγαπημένο κείμενο του πατέρα της, Ναυάρχου Εμμανουήλ Πελοποννήσιου Ο.Β. Ε.
Η Σοφία Πελοποννησίου, όταν έκανα στον ίδιο χώρο τον ύμνο στην Ελευθερία με τον διακριτό τίτλο “Σε γνωρίζω;”, μια μέρα, μετά το τέλος της παράστασης, σηκώθηκε και είπε για πρώτη φορά και σε μένα και στον κόσμο “Ηωάννα, θα κάνουμε τον Επιτάφιο Λόγο του Περικλή. Αυτή η πρόταση εμένα με φόβησε πάρα πολύ.
Μέχρι τότε πίστευα ότι ο Επιτάφιος Λόγος είναι ένα κείμενο σχολικό, μάλλον στεγνό και δύσκολο να ερμηνευτεί. Αντιστάθηκα για δύο χρόνια στην πρόταση αυτή. Κι αν με ρωτάς τι ήταν αυτό που με φόβιζε, θα σου πω “η γραφικότητα απέναντι στην προσπάθεια να αποδώσει κανείς κείμενα τέτοιας ακτινοβολίας”.
Την εποχή εκείνη αναζητούσα δρόμους μέσα από την ελληνική λαλιά, λίγο πριν είχα καταπιαστεί με τον Φώτη Κόντογλου, και σιγά σιγά άρχισα να το δουλεύω στο μυαλό μου. Άρχισα να ψάχνω μεταφράσεις του Επιταφίου Λόγου. Και στις μεταφράσεις όμως πάλι δεν ένιωθα κάποια πράγματα.
Κατάφερα όμως να βρω και να ανασύρω τη μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου, σε μια πολύ σημαντική στιγμή της ζωή του, όταν χάνει τις εκλογές, φεύγει για το Παρίσι και η Ελλάδα μπαίνει πλέον στη δίνη της μικρασιατικής καταστροφής.
Είδα, μελετώντας το αρχείο του και σε συνεργασία με το Μουσείο στην Κρήτη, ότι ζήτησε τον φάκελο των προσωπικών του αγορεύσεων για να μεταφράσει τον Επιτάφιο Λόγο. Είδα από την προσωπική του αλληλογραφία ότι οι φίλοι του από το εξωτερικό είχαν καταλάβει πως αυτή ήταν μια πολιτική κίνηση και κατάλαβα την βαρύτητα του να μεταφράζει ένας πολιτικός έναν άλλον πολιτικό. Είναι η πρώτη νεοελληνική, βέβαια στην καθαρεύουσα, μετάφραση που υπάρχει.
Προσπέρασα το ότι η γλώσσα έχει μια δυσκολία και εμπιστεύτηκα το ότι ο Βενιζέλος ήταν τόσο αγαπητός στο λαό όταν μιλούσε. Είδα ότι η σχέση που έχει με τη σημερινή εποχή είναι ότι βρισκόμαστε ξανά σε μία κατάσταση όπου κινδυνεύει να χαθεί το παν κι όπου υπάρχουν τα τύμπανα του πολέμου γύρω μας και άρα αξίζει να σκεφτούμε γιατί χρειάζεται να μείνουμε όρθιοι και γιατί ίσως να χρειαστεί να πολεμήσουμε. Γι’ αυτό κι έγινε.
– Τι ρόλο έπαιξε η σκηνοθεσία σε αυτή την υπέροχη ερμηνεία που μόλις πριν ακούσαμε.
Αν δεν ήταν ο κ. Αβδελιώδης να με καθοδηγήσει δεν θα μπορούσα να το κάνω. Κάθε δεύτερη σκέψη που έχεις ως ηθοποιός πάνω στην ερμηνεία αυτού του κειμένου -και ως ηθοποιός μπαίνεις στη διαδικασία να έχεις δεύτερες σκέψεις- για να στολίσεις, για να αλλάξεις, για να προσελκύσεις το κοινό, έρχεται ο κυματοθραύστης που λέγεται Δήμος Αβδελιώτης και σε κρατά σε μια πολύ συγκεκριμένη διανοητική κατάσταση απέναντι στο Λόγο. Για να αναφερθώ σε αυτό που λέει ο Σολωμός, “Πρέπει πρώτα να συλλάβει ο νους για να αισθανθεί καρδιά”.
– Καταπιάνεσαι με δύσκολες επιλογές κάθε φορά. Τι είναι αυτό που σε οδηγεί και τι ψάχνεις πίσω από αυτές τις επιλογές; Τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων για σένα ή το κοινό σου;
Έχοντας κάνει σπουδές προχωρώντας σε μεγάλο βάθος, η αλήθεια είναι ότι τόσο εγώ όσο κι άλλα παιδιά, προσπαθούμε με τον τρόπο αυτό να αντισταθούμε σε μία κατάσταση. Ψάχνοντας τα κείμενα, ψάχνουμε τον άνθρωπο απέναντί μας. Εξάλλου, μόνο ψάχνοντας και βρίσκοντας το προσωπικό σου κέντρο και τον δικό σου κραδασμό, μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο.
– Πώς μπορείς να συνδυάζεις όλο αυτό το κειμενικό μεγαλείο και την ανάλυση με την οικογένεια και την ανατροφή των 3 μικρών παιδιών σου.
Θέλω να νομίζω πως είναι ιδανικό για έναν καλλιτέχνη να έχει παιδιά. Κάνοντας ώρες ασκήσεων, σωματικών ή φωνητικών, νομίζω γενικά ότι η επαφή με τον άνθρωπο ή και τα ζώς έχει απεύθυνση, Τότε, η φωνή, το άγγιγμα, το τραγούδι, το παραμύθι, έχει λόγο, αλλάζει κάτι. Τι καλύτερο υπάρχει από το να προσπαθείς να μεταβιβάσεις ένα τέτοιο κείμενο γύρω σου για να δεις πώς το αποδέχονται ή τι πρέπει να αλλάξεις. Έτυχε να ζω τον ακτιβισμό της μητρότητας και σίγουρα θα ήθελα να ανήκω σε ένα κίνημα όπου η εργαζόμενη μητέρα θα μπορούσε να αρπάξει -γιατί δεν πρόκειται ποτέ να της δοθούν- τα ηνία της ζωής και να επιβάλλει μία νέα εποχή.
– Μίλησε μας για την παράσταση του Επιταφίου που θα αποδοθεί στην αγγλική γλώσσα σε λίγες μέρες, σε αυτόν εδώ το χώρο.
Στις 28 Φεβρουαρίου, στις 7 το απόγευμα θα έχουμε την τιμή να έχουμε εδώ, στην Οικία Κατακουζηνού, για μία μοναδική φορά την καθηγήτρια της βικτωριανής φιλολογίας στο King’s College του Λονδίνου, Leonee Ormond. Τη μέρα αυτή θα έχουμε την παρουσίαση του Επιταφίου από εμένα στα αγγλικά, θα έχω το δύσκολο αυτό ρόλο, και στη συνέχεια η Leonee θα μιλήσει στο κοινό με θέμα την επίδραση που είχε το έργο του Περικλή στην Βικτωριανή εποχή. Ελπίζουμε στη συνέχεια η παράσταση να ακολουθήσει τη δική της πορεία στο αγγλόφωνο κοινό.
Σχετικά Άρθρα
Google News