Pieta: Το παράδοξο του εκπληκτικού γλυπτού της Αποκαθήλωσης – Γιατί είναι το μόνο που υπέγραψε ο Μιχαήλ Άγγελος

Πρόκειται για ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και εμβληματικά γλυπτά της παγκόσμιας Τέχνης. Χρονολογείται στην Αναγέννηση, φιλοτεχνήθηκε από τον Μιχαήλ Άγγελο και βρίσκεται στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό.

Ο λόγος για την Πιετά (Pieta) το πρώτο έργο του αναγεννησιακού καλλιτέχνη, ο οποίος ήταν λίγο πάνω από 20 ετών, όταν το δημιούργησε.

Πώς γεννήθηκε η Πιετά

Όλα ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της πρώτης διαμονής του Μιχαήλ Αγγέλου στην Ρώμη, από το 1499 έως το 1501. Εκεί ανέπτυξε μία φιλία με τον τραπεζίτη, Jacopo Galli, ο οποίος τον σύστησε σε καρδιναλίους γα συνεργασία.

Μια από τις δουλειές που ανέλαβε ο Μιχαήλ Άγγελος ήταν η κατασκευή μαρμάρινης Πιετά για το παρεκκλήσι της Santa Patronilla απο τον Γάλλο καρδινάλιο Jean de Bilhères, ο οποίος τάφηκε εκεί, με πολλούς να θεωρούν, ότι το άγαλμα προοριζόταν για το ταφικό του μνημείο εξ αρχής.

Κατασκευάστηκε, σε μάρμαρο διαλεγμένο από τον καλλιτέχνη και έλαβε 500 δουκάτα ως πληρωμή, ενώ υπέγραψε συμβόλαιο να παραδώσει το άγαλμα σε ένα χρόνο από τις 27 Αυγούστου του 1498.

Πράγματι το άγαλμα το 1499 ήταν έτοιμο να πάρει την θέση του.

Η «πυραμίδα» και το παράδοξο της Νεαρής Παναγίας

Το γλυπτό, το οποίο αποτυπώνει την Αποκαθήλωση, έχει σχήμα πυραμίδας και το κεφάλι της Μαρίας ταυτίζεται με την κορυφή του. Το άγαλμα φαρδαίνει σταδιακά προς τα κάτω με το φόρεμα της Μαρίας μέχρι την βάση του, τον βράχο του Γολγοθά.

Οι μορφές είναι σχετικά εκτός αναλογίας και αυτό οφείλεται στη δυσκολία απεικόνισης ενός ενήλικου άντρα ξαπλωμένου στην ποδιά μιας γυναίκας. Το μεγαλύτερο μέρος του σώματος της Παναγίας κρύβεται από το πλούσιο φόρεμα και έτσι η όλη σύνθεση φαίνεται σχετικά φυσική.

Η ερμηνεία του Μικελάντζελο για την Πιετά ήταν διαφορετική από τα έργα που είχαν δημιουργηθεί παλιότερα από άλλους καλλιτέχνες, καθώς ο ίδιος έφτιαξε μια νεαρή και όμορφη Μαρία αντί για μια ηλικιωμένη γυναίκα κοντά στην ηλικία των 50 ετών.

Τα σημάδια της Σταύρωσης αντιπροσωπεύονται μονάχα με μικρά σημάδια από τα καρφιά και ένα ίχνος από την πληγή του λογχισμού στα πλευρά του Ιησού.

Το πρόσωπο του Χριστού δεν αποκαλύπτει κανένα σημάδι από το Θείο Πάθος. Ο Μικελάντζελο δεν επιθυμούσε το άγαλμά του να εκπροσωπεί τον θάνατο, αλλά προτιμούσε να δείξει το “θρησκευτικό όραμα της εγκατάλειψης και ένα γαλήνιο πρόσωπο του Υιού”, επομένως ήθελε να αποτυπώσει την σύνδεση ανάμεσα στον άνθρωπο και τον Θεό μέσω της αγιοποίησης του Ιησού.

Το γεγονός, ότι η Παναγία απεικονίζεται σε πολύ νεαρή ηλικία, πράγμα παράδοξο για μια μητέρα που έχει έναν σχεδόν 33χρονο γιο. Σχετικά με αυτό, υπάρχουν τέσσερις ερμηνείες.

Μια απ’ αυτές είναι πως η νιότη της συμβολίζει την αγνότητά της, καθώς είπε και ο ίδιος ο Μικελάντζελο στο βιογράφο του, γλύπτη Ασκάνιο Κοντίβι: «Δεν ξέρεις ότι οι αγνές γυναίκες μένουν φρέσκες για πολύ περισσότερο χρόνο από αυτές που δεν είναι αγνές; Πόσο μάλλον στην περίπτωση της Παρθένου, που ποτέ δεν είχε βιώσει το παραμικρό λάγνο πάθος που μπορεί να άλλαζε το σώμα της;»

Μια άλλη εξήγηση είναι ότι στη δημιουργία του ο Μιχαήλ Άγγελος επηρεάστηκε από το πάθος του για τη Θεία Κωμωδία του Δάντη: τόσο οικείος ήταν με το έργο ώστε όταν πήγε στη Μπολόνια ανταπέδωσε τη φιλοξενία που του έγινε απαγγέλλοντας στίχους από το έργο. Στον Παράδεισο (στο 33ο τραγούδι του ποιήματος) ο Άγιος Βερνάρδος, σε μια προσευχή προς την Παναγία, λέει “Vergine madre, figlia del tuo figlio” (Παρθένα μητέρα, κόρη του γιου σου). Αυτό γιατί από τη στιγμή που ο Ιησούς είναι ένα από τα τρία μέρη της Τριάδας, η Μαρία θα ήταν κόρη του, αλλά παράλληλα και αυτή που τον γέννησε.

Μια τρίτη ερμηνεία, που παραθέτει ο Καντίβι λίγο μετά τα παραπάνω λόγια του Μιχαήλ Άγγελου, είναι απλά πως “τέτοια φρεσκάδα και άνθος νιότης, πέρα από τη συντήρηση με φυσικά μέσα, βοηθάται από τη θεία πρόνοια”.

Τέλος υποστηρίζεται ότι στην πραγματικότητα παριστάνεται η Μαρία να κρατά το βρέφος Ιησού. Η νεανική της εμφάνιση και η ήρεμη έκφραση του προσώπου, αν συνδυαστεί με τη θέση των χεριών, υπαινίσσεται ότι βλέπει το παιδί της, ενώ ο θεατής βλέπει μια εικόνα από το μέλλον.

pieta-%cf%84%ce%bf-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%ac%ce%b4%ce%bf%ce%be%ce%bf-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%ba%cf%80%ce%bb%ce%b7%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%8d-%ce%b3%ce%bb%cf%85%cf%80%cf%84%ce%bf%cf%8d0

Το μοναδικό έργο που υπέγραψε

Η δημιουργία της Πιετά πήρε στο Μιχαήλ Άγγελο λιγότερο από δυο χρόνια.

Το έργο τοποθετήθηκε αρχικά στο παρεκκλήσι της Σάντα Πετρονίλλα, ένα ρωμαϊκό μαυσωλείο κοντά στη νότια πτέρυγα του Αγίου Πέτρου, μέρος που ο καρδινάλιος διάλεξε για τελευταία του κατοικία.

Το παρεκκλήσι αργότερα κατεδαφίστηκε από το Ντονάτο Μπραμάντε όταν ανοικοδομούσε τη Βασιλική.

Το άγαλμα έτυχε μεγάλου ενθουσιασμού και θαυμασμού και όπως ο ίδιος ο καλλιτέχνης έχει αναφέρει το υπέγραψε όταν άκουσε δύο άνδρες να αποδίδουν αυτό σπουδαίο έργο στον γλύπτη από την Λομπαρδία Cristoforo Solari. 

Τότε χάραξε τη φράση MICHEL.A[N]GELVS BONAROTVS FLORENT[INVS] FACIEBAT (Μικελάντζελο Μπουοναρόττι, απο την Φλωρεντία, εποίησε) στη ζώνη που διατρέχει το στήθος της Μαρίας.

pieta-%cf%84%ce%bf-%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%ac%ce%b4%ce%bf%ce%be%ce%bf-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%ba%cf%80%ce%bb%ce%b7%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%8d-%ce%b3%ce%bb%cf%85%cf%80%cf%84%ce%bf%cf%8d2
O Μιχαήλ Άγγελος

Ωστοσο, αργότερα μετάνιωσε για αυτήν την ματαιοδοξία του και ορκίστηκε να μην υπογράψει ξανά έργο του.

Η επίθεση με σφυρί και η αποκατάσταση

Στους αιώνες που ακολούθησαν η Πιετά έπαθε αρκετές φθορές. Τέσσερα δάχτυλα από το αριστερό χέρι της Παρθένου έσπασαν κάτα τη διάρκεια μιας μετακίνησης και αποκαταστάθηκαν το 1736 από τον Τζουζέπε Λιριόνι, οι ειδικοί όμως διχάζονται για το κατά πόσον ο γλύπτης έκανε τη χειρονομία της Μαρίας πιο ρητορική.

Η σημαντικότερη ζημιά έγινε στις 21 Μαίου του 1972 (Κυριακή της Πεντηκοστής) όταν ο 34χρονος αυστραλός διαταραγμένος László Tóth μπήκε στο παρεκκλήσι και επιτέθηκε στην Παρθένο με ένα σφυρί, φωνάζοντας “Είμαι ο Ιησούς Χριστός, αναστημένος από τους νεκρούς”, καταφέρνοντας 15 χτυπήματα στο έργο πριν τον αφοπλίσουν.

Μετά την επίθεση ημορφή της Παναγίας παρουσίαζε πάνω από 50 ραγίσματα, κυρίως στο δεξί μπράτσο, ενω ο αγκώνας ήταν κατακερματισμένος και η μύτη και τα βλέφαρα σχεδόν κατεστραμμένα.

Η αποκατάσταση ξεκίνησε αμέσως μετά από μελέτη με την χρήση όσο ήταν δυνατόν των εναπομείναντων θραυσμάτων σε συνδυασμό με ένα μείγμα από κόλλα και μαρμαρόσκονη. Η συντήρηση έγινε στα εργαστήρια του μουσείου του Βατικανού και χάρις την συλλογή σχεδόν όλων τον θραυσμάτων το άγαλμα δεν παρουσιάζει σήμερα ανομοιομορφία στα σημεία που χτυπήθηκε.

Ο δράστης του περιστατικού συνελήφθη και μεταφέρθηκε σε ψυχιατρική κλινική μέχρι και το 1975 που επαναπατρίστηκε στη Αυστραλία.

Το άγαλμα επέστρεψε στην παλιά του θέση προστατευμένο αυτή την φορά από αλεξίσφαιρο υαλοπίνακα ειδικά φτιαγμένο για την περίπτωση.

Διαβάστε επίσης:

Μία…. ιστορία αγάπης πίσω από το Τροπάριο της Κασσιανής

Μεγάλη Τρίτη: Πέντε ιστορικοί, κατανυκτικοί ναοί για να ακούσετε το Τροπάριο της Κασσιανής

Hallelujah: Ο παγκόσμιος ύμνος του Cohen που αρχικά πέρασε απαρατήρητος – Τον απογείωσε αργότερα ο Cale

Σχετικά Άρθρα
Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη: Υποδέχεται το #ProjectYFASMA
Πώς ένα κομμάτι ύφασμα μεταμορφώνεται σε έργο τέχνης
Απρίλιος στο Θέατρο Ολύμπια με πλούσιο πρόγραμμα για όλα τα γούστα
Απρίλιος στο Θέατρο Ολύμπια με πλούσιο πρόγραμμα για όλα τα γούστα
Γνωρίστε τα κοστούμια της «Μήδειας» με τη Μαρία Κάλλας στον πολιτιστικό χώρο «Κανάρη 4»
Γνωρίστε τα κοστούμια της «Μήδειας» με τη Μαρία Κάλλας στον πολιτιστικό χώρο «Κανάρη 4»
Νέα μόνιμη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη - Ελεύθερη είσοδος και ξεναγήσεις στις 25 Μαρτίου
Νέα μόνιμη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη – Ελεύθερη είσοδος και ξεναγήσεις στις 25 Μαρτίου
Πρωταγωνίστρια η Τεχνητή Νοημοσύνη στο φετινό Athens Science Festival
Πρωταγωνίστρια η Τεχνητή Νοημοσύνη στο φετινό Athens Science Festival
Φρανσουάζ Ζιλό: Η μοναδική γυναίκα ξέφυγε από τη σκιά του Πικάσο παίρνει τη θέση που της αξίζει
Φρανσουάζ Ζιλό: Η μοναδική γυναίκα που ξέφυγε από τη σκιά του Πικάσο παίρνει τη θέση που της αξίζει

Ακολουθήστε μας στο Google News
και ενημερωθείτε πρώτοι για τα νέα άρθρα του