Vintage Stories

Αρλεκίνος και Κολομπίνα: Η μοναδική ιστορία των ηρώων που ενέπνευσαν τις Απόκριες των παιδικών μας χρόνων

Είναι από τις αγαπημένες, κλασικές στολές για τις Απόκριες, για τα αγόρια και τα κορίτσια αντιστοίχως. Φανταχτερές, με πανέμορφα χρώματα και γεωμετρικά σχέδια παραμένουν διαχρονικές. Όμως, οι στολές του Αρλεκίνου και της Κολομπίνας, εκτός από τη νοσταλγία των παιδικών μας χρόνων, έχουν μία υπέροχη ιστορία και έχουν εμπνεύσει -εκτός από τις αποκριάτικες στολές- και γενικότερα την Τέχνη.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο αρλεκίνος -ευρύτερα γνωστός ως Ζanni- ήταν ένας κωμικός χαρακτήρας υπηρέτη της ιταλικής Commedia Dell’ Arte, η οποία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την πόλη του Μπέργκαμο. Πρόκειται για κωμωδία που δημιουργείται από «τεχνίτες» –δηλαδή επαγγελματίες– ηθοποιούς και όχι από ερασιτέχνες, όπως συνέβαινε στο είδος της λόγιας κωμωδίας.

Ο ρόλος του αρλεκίνου παραδοσιακά πιστεύεται, ότι είχε εισαχθεί στην ιταλική κωμωδία από τον Zan Ganassa (κατά κόσμον Αλμπέρτο Νασέλι) στα τέλη του 16ου αιώνα και έγινε διάσημος εκτός συνόρων από τον Ιταλό ηθοποιό Τριστάνο Μαρτινέλι στο Παρίσι, μεταξύ του 1584 και 1585. Μετά το θάνατο του Μαρτινέλι, το 1630, ο χαρακτήρας του αρλεκίνου πλέον καθιερώθηκε.

Χαρακτηριστικό του αρλεκίνου είναι το καρό κοστούμι του. Ο ρόλος του είναι αυτό που λέμε ένας ανάλαφρος, ευκίνητος, επιτήδειος υπηρέτης, ο οποίος συχνά συμβουλεύει αφελώς το αφεντικό του και τα κάνει θάλασσα,  κυνηγά τον έρωτα της ζωής του, την Κολομπίνα με εξυπνάδα και εφευρετικότητα, ενώ συχνά έρχεται σε αντιπαράθεση με το αντίπαλον δέος του, τον αυστηρό και μελαγχολικό Πιερότο.

Το όνομα αρλεκίνος προέρχεται πιθανότατα από την παλιά γαλλική λέξη herlequin ή hellequin (δαίμονας ή φάντασμα) και εμφανίστηκε τον 11ο αιώνα, από τον χρονικογράφο Orderic Vitalis, ο οποίος διηγήθηκε την ιστορία ενός μοναχού, ο οποίος καταδιωκόταν από μία στρατιά δαιμόνων, όταν περιπλανιόταν στις ακτές της Νορμανδίας. Επίσης, κατά άλλες εκδοχές, το όνομα του Αρλεκίνου έχει τις ρίζες του σε έναν ιππότη του 9ου αιώνα, τον Hellequin της Βουλώνης, ο οποίος πολέμησε τους Νορμανδούς και δημιούργησε έναν θρύλο δαιμόνων.

Παράλληλα και στην «Κόλαση» του Ντάντε Αλιγκέρι στις Ωδές ΧΧΙ και ΧΧΙΙ υπάρχει ένας δαίμονας που ονομάζεται Alichino. Οι ομοιότητες μεταξύ του αρλεκίνου και του δαίμονα στην Κόλαση είναι κάτι παραπάνω από επιφανειακές.

Η πρώτη γνωστή εμφάνιση στη σκηνή του Hellequin χρονολογείται το 1262, ο χαρακτήρας ενός μασκοφόρου και κουκουλοφόρου διαβόλου στο Jeu da la Feuillière του Adam de la Halle, και έγινε πρωταγωνιστικός χαρακτήρας στα γαλλικά θεατρικά έργα.

Η αεικίνητη, ναζιάρα Κολομπίνα

Η Commedia dell’ Arte ουσιαστικά ανέβασε για πρώτη φορά τη γυναίκα στη σκηνή σε ρόλους ζωηρής και προκλητικής υπηρέτριας, με πιο γνωστή την Κολομπίνα. Η Κολομπίνα πήρε το όνομά της από την columbina, που στα ιταλικά σημαίνει μικρό περιστέρι.

Είναι η γνωστότερη σουμπρέτα (από την Γαλλική λέξη soubrette= υπηρετριούλα) η οποία συμπληρώνει τους Zanni, τους υπηρέτες της Commedia dell’arte. Πολλοί ανδρικοί ρόλοι την πολιορκούν, αλλά εκείνη επιλέγει τον Αρλεκίνο για ταίρι της.

Η Κολομπίνα (συχνά αναφέρεται και ως Σμεραλδίνα) εμφανίζεται και ως προξενήτρα, φλύαρη μητέρα, ενοχλητική ζητιάνα ή κουτσομπόλα γειτόνισσα. Χαρακτηριστικά στοιχεία του ρόλου της Κολομπίνας είναι το θράσος, ο ερωτισμός, το νάζι και η ζωντάνια στην κίνηση.

Συχνά φέρει μαζί της ένα ντέφι και έτσι αεικίνητη και κουτσομπόλα που είναι, δίνει ζωή και χαρά με το σκέρτσο και το μπρίο της. Οι γυναίκες που υποδύονταν την Kολομπίνα φορούσαν έντονο μακιγιάζ και μια μάσκα που κάλυπτε μόνο τα μάτια τους.

Αρλεκίνος και Κολομπίνα στην Τέχνη

Οι δύο χαρακτήρες της Commedia Dell’ Arte έχουν εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες, κυρίως στη ζωγραφική. Σπουδαίοι ζωγράφοι αποτύπωσαν αυτούς τους δύο πρωταγωνιστές σε μερικούς από τους πιο εμβληματικούς εικαστικούς πίνακες.

«Ο Αρλεκίνος» (Harlequin, 1890) του Γάλλου μετα-ιμπρεσιονιστή Πολ Σεζάν είναι λάδι σε καμβά Η νεανική αγάπη του Σεζάν για το καρναβάλι τον οδήγησε μάλλον σε δύο διάσημους πίνακες με τον αγαπημένο Αρλεκίνο. Στον πρώτο πίνακα ο Αρλεκίνος εμφανίζεται με το κόκκινο ως κυρίαρχο χρώμα στο κοστούμι του.

«Αρλεκίνος», Πολ Σεζάν (1888-1890)

Στον δεύτερο, με τίτλο «Πιερότος και Αρλεκίνος» (Pierrot et Harlequin, 1888) ο Σεζάν ζήτησε από το γιο του να ποζάρει ως Αρλεκίνος και… οδηγός μιας πομπής ενώ ο Πιερότος τον ακολουθεί.

«Πιερότος και Αρλεκίνος», Πολ Σεζάν (1888)

Αναμφίβολα ο ζωγράφος που αποτύπωσε με πάθος τη ζωή του αρλεκίνου ήταν ο Πάμπλο Πικάσο. Ο Ισπανός ζωγράφος θεωρούσε alter ego του τον διάσημο ήρωα της Commedia Dell’ Arte, τον οποίο λάτρεψε μέσα από τις παραστάσεις.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι «Ο καθισμένος αρλεκίνος», τον οποίο φιλοτέχνησε ο Πικάσο το 1901 και αποτελεί πρώιμο δείγμα της Μπλε Περιόδου του καλλιτέχνη. Ο ίδιος ζωγράφισε τον πίνακα σε ηλικία 20 ετών.

«Καθισμένος Αρλεκίνος», Πάμπλο Πικάσο (1901)

Μερικοί ακόμα πίνακες του Πικάσο που αφιέρωσε στον αρλεκίνο ήταν «Αρλεκίνος σε κόκκινο φόντο» (1905), «Κεφάλι Αρλεκίνου» (1905), «Στο Λαπέν Αζίλ» (Αρλεκίνος με ποτήρι, 1905) και Οι Δύο Σαλτιμπάγκοι (Ο Αρλεκίνος και η παρέα του, 1901).

Από τους πιο χαρακτηριστικούς πίνακες του Πικάσο ήταν «Ο Παόλο σαν Αρλεκίνος» (1924). Με τη γνωστή καρό στολή, σε κίτρινα και γαλάζια πλαίσια και τη χαρακτηριστική θλίψη που έβλεπε πάντα ο ζωγράφος στους Αρλεκίνους. Στον πίνακα – πιθανότατα- μοντέλο είναι ο γιος του ζωγράφου, Πάολο.

«Ο Πολ σαν Αρλεκίνος», Πάμπλο Πικάσο (1924)

Ένας ακόμη πίνακας αρλεκίνου με εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι «Ο Αρλεκίνος και η Κολομπίνα» του Γάλλου ζωγράφου Έντγκαρ Ντεγκάς (1884). Ανήκει σε μια σειρά ζωγραφικών πινάκων που σχετίζονται με τον χορό του μπαλέτου. Ο καλλιτέχνης έδινε ιδιαίτερη σημασία στην αποτύπωση της στιγμής (snapshot) εξαιτίας του θαυμασμού που είχε για την τέχνη της φωτογραφίας, η οποία εκείνη την εποχή μόλις γεννιόταν.

H ένταση των χρωμάτων, οι αντιθέσεις, η προοπτική, και το βάθος αφήνουν το ίχνος τους στη φαντασία μας. Ο Αρλεκίνος φαίνεται σαν να προσπαθεί να προσεγγίσει την αγαπημένη του ενώ εκείνη με το νάζι της αντιστέκεται στο άγγιγμά του Το συγκεκριμένο έργο είναι ελαιογραφία πάνω σε καμβά.

«Αρλεκίνος και Κολομπίνα», Εντγκάρ Ντεγκά (1884)

Ο Έλληνας ιμπρεσιονιστής Ουμβέρτος Σ. Αργυρός με το έργο του «Κολομπίνα» αποτυπώνει την πρώτη εντύπωση που δίνει στον θεατή η εικονιζόμενη μορφή: τον αισθησιασμό και την ρομαντική της διάθεση. Ο ζωγράφος έχει χρησιμοποιήσει βασικά χρώματα, με μικρή ανάμειξη μεταξύ τους.

«Κολομπίνα», Αργυρός Ουμβέρτος

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον τρόπο που το φως ανακλάται πάνω στο πρόσωπο της Κολομπίνας και η αντίθεση μεταξύ σκιάς και φωτός.

Φυσικά, ο αρλεκίνος δεν θα μπορούσε να μην έχει εμπνεύσει τα κόμικς και κατ’ επέκταση τον  κινηματογράφο, αρκεί να θυμηθεί κανείς την Harley Quinn.

Βασικός χαρακτήρας των DC Comics, πρώην ψυχίατρος με το όνομα Δρ. Χαρλίν Κουίνζελ ερωτεύτηκε τον Τζόκερ, ο οποίος ήταν ασθενής της και αργότερα έγινε partner in crime και σύντροφός του, ενώ το ψευδώνυμό της είναι βασισμένο στον Αρλεκίνο.

Στο πολύ σήμερα η Lady Gaga είναι εκείνη που θα υποδυθεί τον εν λόγω χαρακτήρα στην συνέχεια του Joker (2019) με τίτλο Joker: Folie à Deux (2024).

Κεντρική φωτογραφία: Αρλεκίνος και Κολομπίνα, Marcel Dyf (1978)

Διαβάστε επίσης:

Η Μελίνα Νικολαΐδη στηρίζει τη σχέση της μητέρας της με τον Βασίλη Μπισμπίκη με τον πιο αποστομωτικό τρόπο

Κερδίστε 2 διπλές προσκλήσεις για την παράσταση «Νόρα: Το σπίτι της κούκλας» – Για το Σάββατο 25/2

Το Εγκεφαλικό μπορεί να θεραπευτεί – Ενημερωτική καμπάνια ευαισθητοποίησης από την Ευρωκλινική

Ναυσικά Διαμαντοπούλου

Recent Posts

Ξεκίνησες τώρα τη γυμναστική; Δες ποια λάθη κάνουν όλοι οι αρχάριοι για να τα αποφύγεις!

Οι personal trainers αποκαλύπτουν τα μεγαλύτερα λάθη που κάνουν συνήθως όσοι ξεκινούν γυμναστική για πρώτη…

26 λεπτά ago

Ο Νίνο δημοσιεύει μηνύματα που… καίνε

Περίεργα μηνύματα δημοσιεύει ο ταλαντούχος κ. Νίνο. Ο τραγουδιστής, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου…

2 ώρες ago

Η αποκάλυψη του Γιάννη Μπέζου: Συναντήθηκα προχθές με τον Πέτρο Φιλιππίδη

Ο Γιάννης Μπέζος φιλοξενήθηκε στο «Πρωινό» του ΑΝΤ1 και παραχώρησε στον Γιώργο Λιάγκα μία συνέντευξη…

20 ώρες ago

Aύξηση 24% στις πωλήσεις της Answear για το 4ο τρίμηνο του 2024

Η Answear κορυφαία πλατφόρμα ηλεκτρονικών αγορών μόδας και ειδών σπιτιού στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη…

20 ώρες ago

Graviational Collapse: Η νέα παράσταση των String Theory, στο Αττικό Ωδείο

Ο ανατρεπτικός συνθέτης, δεξιοτέχνης πιανίστας και ιδιοφυής μουσικός Γιώργος Πατεράκης και η μουσική ομάδα String…

21 ώρες ago

Συγκινεί η Ευδοκία Ρουμελιώτη μιλώντας για την υϊοθεσία του παιδιού που δεν ολοκληρώθηκε

Η Ευδοκία Ρουμελιώτη μίλησε στην εκπομπή «Πρωίαν σε Είδον» της ΕΡΤ για την αναδοχή παιδιού,…

21 ώρες ago