Η Beatriz Serrano ήταν σε περιορισμό κατ’ οίκον, όπως και ο μισός πλανήτης, κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Δεν μπορούσε να κάνει νέους φίλους, αλλά έπρεπε να δουλεύει σε εξαντλητικούς ρυθμούς.
Έπειτα από ένα meeting μέσω βιντεοκλήσεις, έβγαινε λίγο στη μικρή βεράντα της και άκουγε τη σιωπή. «Θυμάμαι όλες τις ιστορίες που είχα ακούσει για το τέλος του κόσμου, από τους εξωγήινους του H.G. Wells μέχρι τους πολέμου του νερού στο Mad Max και σκέφτηκα: Ουάου, μοιάζει να έρχεται το τέλος του κόσμου και να μας βρίσκει να δουλεύουμε», εξηγεί στην El Pais η Serrano, η οποία εργαζόταν στον κλάδο της επικοινωνίας.
Αυτό το βρήκε κάπως δυσάρεστο, αλλά της έδωσε έμπνευση και έτσι άρχισε να γράφει για αυτήν την εμπειρία. Ήταν ο σπόρος για να δημιουργήσει το El Descontento, ένα μυθιστόρημα για την διάψευση των προσδοκιών και την κουλτούρα της καπιταλιστικής εργασίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες και αποτέλεσε ένα μικρό εκδοτικό φαινόμενο και μεταφράζεται στην Ιταλία, την Γαλλία, την Αγγλία και τις ΗΠΑ.
Η συγγραφέας αποδίδει την επιτυχία του βιβλίου στο γεγονός, ότι η ιστορία της ηρωίδας της, της Μαρίσα, αντικατοπτρίζει τις αντίστοιχες πολλών ανθρώπων. Είναι η ιστορία της Serrano, η οποία άφησε τη δουλειά της και πλέον είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος στην El Pais. «Πολλοί μού γράφουν και μου λένε, ότι ταυτίστηκαν με την ιστορία. Δεν μου λένε απλά “Είμαι μια Μαρίσα”, αλλά “Είμαστε όλοι Μαρίσα”», σημείωσε η συγγραφέας.
Ο συγγραφέας και επιστήμονας της Πληροφορικής, Cal Newport, το ονομάζει «Η Μεγάλη Εξουθένωση», περιγράφοντας μία κοινωνία, όπου όλοι είναι κουρασμένοι, εξαντλημένοι και αισθάνονται, ότι δεν μπορούν να επιβιώσουν.
Προτεραιότητα η ψυχική υγεία
Ενάντια σε αυτό το υπόβαθρο, οι άνθρωποι αναζητούν τρόπους να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με την εργασία και να βάλουν σε προτεραιότητα την προσωπική τους ζωή, μία τάση που επιβεβαιώνει και δημοσκόπηση που διεξήχθη για λογαριασμό της El Pais.
Σε αυτήν την μελέτη, οι συμμετέχοντες είχαν επτά επιλογές και τούς ζητήθηκε να τις ιεραρχήσουν από την πιο σημαντική έως την πιο ασήμαντη. Στην πρώτη θέση τοποθέτησαν την ψυχική υγεία, στη δεύτερη την οικογένεια και στην τρίτη τον ελεύθερο χρόνο. Το να έχουν μία καλή δουλειά ήρθε τέταρτο και η οικονομική ευμάρεια στην έβδομη θέση.
Εάν το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) αντικατοπτρίζει ένα μόνο άτομο, η Μεγάλη Εξουθένωση δείχνει τη συλλογικότητα του προβλήματος. Ο πολιτισμός και το ίντερνετ έχουν παίξει κρίσιμο ρόλο στην εξάπλωηση αυτής της ιδέας μέσω της λογοτεχνίας, της μουσικής, αλλά και τον memes. Ένα καλό παράδειγμα, επίσης, είναι και το βιβλίο της Serrano
«Για μένα στάθηκαν αρκετές δύο στιγμές για να καταλάβω όλο αυτό. Η μία ήταν η οικονομική κρίση του 2008 και η δεύτερη ήταν η πανδημία, όπου αναγκαστήκαμε να βάλουμε σε παύση τη ζωή μας. Όταν η ζωή επέστρεψε στην κανονικότητά της, κάτι είχε σπάσει. Ο κόσμος ανάγκασε τους ανθρώπους να κληρονμήσουν αυτόν τον ρυθμό και στην λεγόμενη κανονικότητα, αλλά αρκετοί ήταν αυτοί που απλά δεν ήθελαν να το κάνουν», εξηγεί η συγγραφέας.
Αυτό οδήγησε σε διάφορα κοινωνικά φαινόμενα, που σχετίζονταν με την εργασία. Το πρώτο ήταν η Μεγάλη Παραίτηση, όταν 47 εκατ. άνθρωποι παραιτήθηκαν από τις δουλειές τους στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας. Τότε έγιναν αγώνες για περισσότερη εργασία εξ αποστάσεως και μεγαλύτερη ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά και την προσωπική ζωή. Εν τέλει, πέρυσι, άρχισε να γίνεται συζήτηση για την σιωπηρή παραίτηση: εργαζόμαστε τόσο όσο, χωρίς να κάνουμε υπερωρίες ή να καταβάλλουμε υπερπροσπάθεια. Και ένα ιδεολογικό πρότυπο βάρδιας άρχισε να σχηματίζεται. Όμως ο χώρος εργασίας δεν προσαρμόστηκε.
Η φύση του δεν υπέστη σημαντικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τους πρώτους λίγους μήνες υπήρχε μία αύξηση στις ψηφιακές επικοινωνίες. Τα Zoom και Slack έγιναν μία σανίδα σωτηρίας εν μέσω του εργασιακού τσουνάμι. Η χρήση αυτών των πλατφορμών αυξήθηκε σε ποσοστό 350-400%. Έγινε, επίσης, πιο κανονική η χρήση μίας πιο ανεπίσημης επικοινωνίας, όπως για παράδειγμα το WhatsApp, προκειμένου να συζητηθούν θέματα δουλειάς. Και με τον τρόπο αυτό, η δουλειά άρχισε να μπαίνει στα σπίτια των υπαλλήλων και τις ιδιωτικές τους ζωές. Η τεχνολογία σε αυτήν την περίπτωση θόλωσε τα όρια μεταξύ των δύο αυτών κόσμων.
Μετά την πανδημία, οι υπάλληλοι επέστρεψαν στα γραφεία τους, αλλά η διαδικτυακή επικοινωνία παρέμεινε η ίδια. Σύμφωνα με έκθεση της Microsoft, ο χρόνος που ξοδεύτηκε για online meetings ξεπέρασε το 350% μεταξύ του Φεβρουαρίου 2020 και 2022. Οι χρήστες του Microsoft Office τώρα ξοδεύουν το 60% του χρόνου τους στη χρήση ψηφιακών εργαλείων επικοινωνίας, όπως email, chat και βιντεοκλήσεις, ενώ το υπόλοιπο 40% σε προγράμματα, όπως Word, Excel και PowerPoint. Ένας στους τέσσερις εργαζομένους δαπανούν εννέα ώρες την εβδομάδα μόνο στα email, σχεδόν 2 στους 3 έχουν δυσκολία στο να βρουν χρόνο και την ενέργεια που απαιτείται για να κάνουν τη δουλειά τους, σύμφωνα με την ίδια έκθεση.
Το πρόβλημα με αυτήν τη νέα πραγματικότητα είναι, ότι η αύξηση στις ψηφιακές επικοινωνίες σχετίζεται στην έλλειψη ικανοποίησης. Και αυτό αντανακλάται στους αριθμούς. Η τελευταία έρευν της Gallup, που δημοσιεύθηκε το 2023, έδειξε ιστορικά δεδομένα: 44% των εργαζομένων ένιωθε στρες. Τα στοιχεία ήταν αναπάντεχα και δεν μπορούσαν να εξηγηθούν μόνο από τη μεγαλύτερη χρήση των email.
Για την Yolanda García Rodríguez, καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής, Εργασιακής και Διαφορικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, οι εργασιακές απαιτήσεις πλέον είναι μεγαλύτερες, η πολυπλοκότητα των καθηκόντων μεγαλύτερη και τα προαπαιτούμενα προσόντα για την κάθε δουλειά αυξάνονται συνεχώς. Επίσης, υπάρχει πολύ γρήγορη λήψη αποφάσεων, συνεχιζόμενη και ραγδαία υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και γενικά απαιτείται μεγαλύτερος ανταγωνισμός και παραγωγικότητα.
Στον αντίποδα, οι διαδοχικές κρίσεις, οι ασταθείς εργασιακές συνθήκες και οι επισφαλείς θέσεις εργασίας έχουν δημιουργήσει ένα αβέβαιο περιβάλλον, που έχει οδηγήσει τους εργαζόμενους να αναθεωρήσουν τις σχέσεις τους με τους εργοδότες τους.
«Οι προσδοκίες των εργζομένων και το επίπεδο αυτοεκτίμησης πάνω στη δουλειά τους παρεμποδίζονται. Ενεργοποιούνται σύνδρομα, όπως το αυτό της επαγγελματικής εξουθένωσης, έχουν χτυπήσει κόκκινο. Οι δουλειές πλέον δεν είναι όπως παλαιότερα, έτσι ούτε και η σχέση μας με αυτές είναι ίδια», εξηγεί η ειδικός.
Για να κρατήσουν έναν εργαζόμενο οι εταιρείες έχουν επιλέξει να δημιουργήσουν ένα νέο αφήγημα, που βλέπει τη δουλειά, όχι μόνο για να κερδίσει χρήματα, αλλά και στάτους.
«Ξαφνικά οι δουλειά είναι εξαιρετική, μας καθορίζει, μας ολοκληρώνει τα όνειρα», λέει ο Juan Evaristo Valls Boix, καθηγητής Φιλοσοφίας του Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης. «Όλες αυτές οι πρακτικές οικοδόμησης μιας ομάδας και η “καραμέλα”, ότι σε αυτή τη δουλειά είμαστε σαν οικογένεια είναι ξεπροβάλλουν όλο και περισσότερο. Και έτσι, αρχίζουμε να προσαρμόζουμε και την ιδιωτική μας ζωή σε ένα εργασιακό mindset» , προσθέτει.
Όταν και η ξεκούραση είναι κουραστική
Η Μεγάλη Εξάντληση ξεκινά στη δουλειά, αλλά την ξεπερνά ταυτόχρονα. Σύνδρομα, όπως το burnout -παραδοσιακά συσχετισμένο με τη δουλειά- αρχίζει να εμφανίζεται και στη γονεϊκότητα τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με έκθεση του Πανεπιστημίου του Οχάιο, το 66% των εργαζόμενων γονέων έχουν εξοντωθεί από την κούραση. Και αυτή η εξάντληση επεκτείνεται και στην κοινωνική σφαίρα, όπως στον ελεύθερο χρόνο. Για παράδειγμα μία απλή συνάντηση με φίλους θα πρέπει να σχεδιαστή εβδομάδες πριν, καθώς όλοι είναι εξαντλημένοι και ουδείς έχει χρόνο.
Ο Valls Boix λέει, ότι αυτό συμβαίνει λόγω της καπιταλιστικής λογικής της εργασίας, που επεκτείνεται και διαβρώνει και άλλους τομείς της ζωής. Ο καθηγητής πιστεύει, ότι έχουμε γίνει μικροί επιχειρηματίες και στον ελεύθερο χρόνο μας. Υφίσταται μία κουλτούρα παραγωγικότητας, η οποία ξεκινά στο γραφείο και διεισδύει στην ιδιωτική ζωή μας. «Έχει συμβεί ένα είδος αλληλεπικάλυψης μεταξύ της λογικής της εργασίας και των συναισθημάτων», σημειώνει.
Ο ελεύθερος χρόνος, πλέον, δεν είναι για να μην κάνεις τίποτα, αλλά για να τον γεμίζεις με εμπειρίες: να διαβάσεις βιβλία που πρέπει να διαβαστούν, να δεις σειρές που είναι της μόδας, συζητιούνται πολύ και δεν πρέπει να τις χάσεις, να πς στο πιο tredny πάρτυ ή να δοκιμάσεις το πιο viral εστιατόριο, αν καταφέρεις να κλείσεις τραπέζι.
«Αυτό είναι το πιο διεστραμμένο κομμάτι της ιστορίας. Μπορεί να μην δουλεύουμε, αλλά συνεχίζουμε την δυναμική της δουλειάς. Κι αυτό οδηγεί σε μία στρεσαρισμένη κοινωνία, που ακόμη και ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι πλέον για χαλάρωση και αποσυμπίεση, ενώ τα χόμπι μειώνονται και το FOMO (σσ. του να μην χάσεις κάτι που είναι στη μόδα) γίνεται ένα μεγάλο πρόβλημα. Μία κουλτούρα του να είσαι πάντα απασχολημένος αρχίζει να δημιουργείται. Ζούμε σε έναν διαρκή ενθουσιασμό, μία υπερδιέγερση και αυτό μπορεί να γίνει ενοχλητικό και εξαντλητικό», σημειώνει ο Valls Boix.
Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο η εργασία, αλλά και ο ελεύθερος χρόνος μπορεί να οδηγήσει και σε αίσθημα εξάντλησης. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), ο αριθμός των ωρών εργασίας μειώθηκε κατά 3,8% σε σύγκριση με το 2008. Ο ΟΟΣΑ ανέφερε επίσης σε διάφορες εκθέσεις ότι, τις τελευταίες δεκαετίες, οι πραγματικές ώρες εργασίας μειώθηκαν σταδιακά. Αλλά είμαστε περισσότερο κουρασμένοι. Αυτό το πρωτοφανές παράδοξο έχει πυροδοτήσει το ενδιαφέρον των κοινωνικών ψυχολόγων.
Όπως ο Hal E. Hershfield, καθηγητής Μάρκετινγκ και Συμπεριφορικής Λήψης Αποφάσεων στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, συγγραφέας του δοκιμίου Your Future Self, ο οποίος πιστεύει ότι το πρόβλημα δεν αφορά τόσο την ποσότητα, αλλά την ποιότητα. «Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι έχουμε πολύ περισσότερο χρόνο. Αλλά σε τι τον διαθέτουμε; Αν τον ξοδέψουμε μιλώντας στο τηλέφωνο, παρακολουθώντας τηλεόραση ή κάνοντας πράγματα χωρίςνόημα ή σκοπό, δεν βλέπω πόσο θα μας ωφελήσει», αναφέρει.
Για να το ερευνήσει αυτό, ο Hershfield συνέταξε μία μακροοικονομική μελέτη με δεδομένα από 35.000 ανθρώπους. Η έρευνα ανέλυσε, εάν υπήρχε σχέση άμεση σχέση του ελεύθερου χρόνου ενός ανθρώπου με την προσωπική του ευημερία. Ο καθηγητης και οι συνάδελφοί του αποκάλυψαν, ότι ο λίγος ελεύθερος χρόνος οδηγεί σε αύξηση του στρες και της δυσφορίας. Αυτό δεν ήταν η μεγάλη έκπληξη, αλλά το γεγονός, ότι ο πολύς ελεύθερος χρόνος δεν είχε εξίσου θετικό αντίκτυπο.
Στο κλασικό δοκίμιο του 1930 Economic Possibilities for Our Grandchildren, ο Τζον Κέινς είχε προβλέψει ότι τον 21ο αιώνα είχε προβλέψει ότι τα κέρδη της τεχνολογίας, αυξάνοντας την παραγωγικότητα, θα επέτρεπαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο με 15ωρη εργάσιμη εβδομάδα. Μπορεί κάτι τέτοιο τελικά να μην ισχυσε, αλλά στο κείμενό του ανέφερε κάτι όντως προφητικό: «Δεν υπάρχει χώρα και λαός, που να μπορεί να προσβλέπει στην εποχή του ελεύθερου χρόνου χωρίς κανένα φόβο».
Αυτή η ιδέα σχεδόν έναν αιώνα μετά μπορεί να είναι η ρίζα αυτού που αποκαλείται πλέον «Η Μεγάλη Εξουθένωση». Η εργασία εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της κοινωνίας, των συζητήσεων, των πόλεων. Και παρόλο που πολλοί έχουν αναθεωρήσει τη σχέση τους μαζί της, η δυναμική της δουλειάς μάς περιμένει στη γωνία της ζωής μας. Η τεχνολογική εξέλιξη, μπορεί να έχει βοηθήσει την διαδικτυακή εργασία, όμως ακόμη τα όρια μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής παραμένουν θολά, δημιουργώντας μία αέναη κατάσταση συνδεσιμότητας. Αυτό μπορεί να είναι ενδιαφέρον και συναρπαστικό, είναι όμως και εξουθενωτικό.
Πηγή: El Pais
Διαβάστε επίσης:
Έρχεται το τέλος της υπερπροβολής των σχέσεων στα social media;
Πόνος στη φτέρνα: Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
Σχετικά Άρθρα
Google News