Μαριάννα Κάλμπαρη: «Αναζητώ διεξόδους να επιβιώσουμε, να συνεχίσουμε να δημιουργούμε»

Η Μαριάννα Κάλμπαρη είναι η γυναίκα που κρατά το τιμόνι της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν τα τελευταία έξι χρόνια. «Παιδί» του θεάτρου Τέχνης και η ίδια, προσπαθεί να το στηρίξει και να το εξελίξει όσο περισσότερο μπορεί. Και παρά τις αντίξοες συνθήκες και τις σημαντικές αλλαγές που έφερε στη ζωή μας η πανδημία του κορωνοϊού το κατάφερε: Το ιστορικό αυτό θέατρο ανακοίνωσε το πέρασμά του σε μία νέα εποχή για τις παραστατικές τέχνες, κατά την οποία, πέρα από το βασικό καλλιτεχνικό του πρόγραμμα επιχειρεί, όπως πολλοί διεθνείς καλλιτεχνικοί οργανισμοί, να αναπτύξει μια ευρύτερη, πολυδιάστατη δράση μέσα από τρεις βασικούς άξονες: το ψηφιακό ρεπερτόριο και την ψηφιακή εκπαίδευση, τη δια βίου μάθηση για επαγγελματίες του θεάτρου και τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις δράσεις για όλους μέσα αλλά και έξω από τις δύο σκηνές του.

Το Ιnfowoman μίλησε με τη Μαριάννα Κάλμπαρη με αφορμή τη νέα αυτή ταυτότητα του θεάτρου και το άνοιγμά του στον ψηφιακό κόσμο. 

Έξι χρόνια τώρα κρατάτε τα ηνία του Θεάτρου Τέχνης. Ο μέχρι τώρα απολογισμός σας αποβαίνει θετικός;

Ο μέχρι τώρα απολογισμός μπορούμε να πούμε ότι είναι θετικός, με την έννοια ότι έχουμε καταφέρει να πραγματοποιήσουμε μια σειρά από παραγωγές με πολύ αξιόλογους συντελεστές, σημαντικές καλλιτεχνικές συνεργασίες και συμπράξεις με φορείς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, καθώς και ενδιαφέροντα πολιτιστικά και εκπαιδευτικά προγράμματα. Και όλα αυτά χωρίς προϋπολογισμό, καθώς το ιστορικό Θέατρο Τέχνης δεν είναι «ημικρατικός» φορέας όπως πιστεύουν πολλοί, αλλά αστική μη κερδοσκοπική εταιρία που δεν λαμβάνει πάγια χρηματοδότηση από πουθενά. Ένα επίσης θετικό στοιχείο και μάλιστα μετά από έξι χρόνια κρίσης, είναι ότι καταφέραμε το Θέατρο Τέχνης να μην έχει -για την ώρα- χρέη. Τονίζω το «για την ώρα», καθώς η κατάσταση από εδώ και πέρα θα είναι σίγουρα εξαιρετικά δύσκολη και κανείς δεν ξέρει πού θα μας οδηγήσει.

Είναι πάντως γεγονός ότι χωρίς προϋπολογισμό, όσο σκληρά κι αν δουλέψει κανείς -και μπορώ να σας βεβαιώσω ότι τόσο εγώ όσο και οι συνεργάτες μου, δουλέψαμε και συνεχίζουμε να δουλεύουμε πολύ σκληρά όλα αυτά τα χρόνια-είναι περιορισμένες οι δυνατότητες που έχει. Είναι τόσα πολλά αυτά που θέλησα να κάνουμε, αλλά δεν μπορέσαμε ή δεν προλάβαμε ή δεν είχαμε τα μέσα να κάνουμε. Και για να είμαστε ειλικρινείς: ο καλλιτεχνικός διευθυντής ενός οργανισμού καλείται βάση ενός προϋπολογισμού που του/της δίνεται, να κάνει επιλογές, αναθέσεις κτλ. και να συνθέσει εξαρχής σύμφωνα με το όραμά του/της ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Όπως το ονειρεύεται. Εγώ δεν είχα ποτέ αυτή την πολυτέλεια.

Ό,τι καλό έχει γίνει πάντως αυτά τα χρόνια στο Θέατρο Τέχνης, οφείλεται στη συγκινητική υποστήριξη και αφοσίωση των συνεργατών του Θεάτρου σε όλους τους τομείς: καλλιτεχνικό, διοικητικό, τεχνικό. Τους είμαι ευγνώμων.

Ποια ήταν η πιο χαρούμενη/επιτυχημένη και η πιο δύσκολη στιγμή σας σαν καλλιτεχνική διευθύντρια;

Χαρούμενη και επιτυχημένη στιγμή, ήταν κάθε στιγμή που ανέβαινε μια ωραία παράσταση ή κάναμε μια ωραία συνεργασία ή είχα μια ωραία ιδέα που καταφέρναμε να πραγματοποιήσουμε. Η πιο δύσκολη στιγμή μου, ή μάλλον οι πιο δύσκολες στιγμές, ήταν κάθε φορά που έπρεπε να αναζητήσω χρήματα, ή τελείωναν τα χρήματα ή δεν είχαμε χρήματα. Επίσης, δύσκολα έχω περάσει όταν έχω αναγκαστεί -αρκετές φορές- να βάλω την ιδιότητα της καλλιτεχνικής διευθύντριας ή «παραγωγού», πάνω από την καλλιτεχνική μου ιδιότητα. Αυτό μου έχει κοστίσει τόσο σε καλλιτεχνικές επιλογές που έχω κάνει για να εξυπηρετήσω τις ανάγκες του θεάτρου, όσο και στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα κάποιων παραστάσεων που σκηνοθέτησα όπου δεν είχα την ενέργεια, τη συγκέντρωση, τον χρόνο να αφοσιωθώ όσο θα ήθελα στη διαδικασία. Θα μου πείτε, είχα τη δυνατότητα να «σκηνοθετώ» τη λειτουργία ενός οργανισμού και δη αυτού του μοναδικού οργανισμού…

Πώς είναι να διευθύνει κάποιος καλλιτεχνικά ένα ιστορικό θέατρο αυτήν την περίοδο της πανδημίας; Τι συναισθήματα βιώσατε;

Είναι τόσο μεγάλο και τόσο συλλογικό αυτό που μας συμβαίνει που δεν μπορεί κανείς να μιλά μόνο για τον εαυτό του ή για τον δικό του χώρο. Είναι γεγονός ότι φοβάμαι και ανησυχώ για τους ανθρώπους και για το μέλλον του θεάτρου. Όχι του θεάτρου ως τέχνη, αυτή δεν απειλείται από τίποτα και κανέναν. Για το μέλλον του Θεάτρου Τέχνης όμως, όπως και για το μέλλον όλου του ελληνικού θεάτρου και των ανθρώπων του, ανησυχώ πολύ. Επειδή όμως δουλειά μου παρ΄όλο το φόβο και την ανησυχία είναι να παραμένω ψύχραιμη και να αναζητώ διεξόδους, το μυαλό μου πριν ακόμα και από την πρώτη αναστολή λειτουργίας μας είναι εκεί: πώς θα επιβιώσουμε, πώς θα συνεχίσουμε να δημιουργούμε, τι άλλοι τρόποι υπάρχουν. Από τον προηγούμενο Μάρτιο συνεχώς ψάχνω, συντάσσω, υποβάλλω, δοκιμάζω και ευτυχώς πλέον πραγματοποιώ μαζί με τους συνεργάτες μου προτάσεις και ιδέες.

Πώς περνά στη νέα εποχή το Θέατρο Τέχνης; Πού εστιάζει;

Εστιάζουμε- παράλληλα φυσικά με το ρεπερτόριο των δύο σκηνών μας που θα ξεκινήσει όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες- σε εναλλακτικούς τρόπους λειτουργίας και νέους δρόμους δημιουργίας. Για την ακρίβεια εγκαινιάζουμε ένα ψηφιακό ρεπερτόριο, αλλά και ένα άνοιγμα στην εκπαίδευση πέρα από το έργο της Δραματικής μας Σχολής που λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1942 μέχρι σήμερα.

Πιο συγκεκριμένα:

Το ψηφιακό μας ρεπερτόριο, που εγκαινιάζεται με ένα audio (ακουστικό) έργο που γράφτηκε ειδικά για αυτό το σκοπό από τον Βασίλη Μαυρογεωργίου («Αυτοί που κοιτούν», πρεμιέρα 30 Νοεμβρίου) και με το web έργο του Ανδρέα Φλουράκη «Πυραμίδες» που γράφτηκε επίσης για το σκοπό αυτό και που σκηνοθετείται-κινηματογραφείται αποκλειστικά για το διαδίκτυο από τον Διαμαντή Καραναστάση (πρεμιέρα 20 Δεκεμβρίου). Να σημειωθεί ότι τα δύο αυτά έργα, που επιχορηγούνται μάλιστα από το ΥΠΠΟΑ, ευχόμαστε να είναι τα πρώτα μιας νέας σειράς δραματουργίας, καθώς έχουμε προκηρύξει διαγωνισμό για νέα audio και web έργα με θέμα το σύνθημα της φετινής μας σεζόν «Και τα στόματα εφωνάξαν όσα αισθάνετο η καρδιά» από τον Ύμνον εις την Ελευθερίαν του Σολωμού.

Η ιδιαιτερότητα του δικού μας ψηφιακού ρεπερτορίου, είναι ότι δημιουργούμε εξαρχής υλικό για το διαδίκτυο, δεν ηχογραφούμε ή κινηματογραφούμε μια θεατρική παράσταση που φτιάχτηκε για να παρακολουθείται ζωντανά. Επίσης ξεκινήσαμε να εμπλουτίζουμε το ρεπερτόριο μας με podcasts πάνω σε διάφορες θεματικές. Έχουν ήδη ανέβει τα δύο πρώτα στην νέα ενότητα podcasts της ιστοσελίδας μας.

Τέλος, κάνουμε για πρώτη φορά ένα άνοιγμα (για την ώρα μόνο ψηφιακό λόγω συνθηκών) στην εκπαίδευση μη επαγγελματιών του θεάτρου με εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά, εφήβους και ενήλικες αλλά και στη μετεκπαίδευση καλλιτεχνών.

%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%b9%ce%ac%ce%bd%ce%bd%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bc%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b7-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b6%ce%b7%cf%84%cf%8e-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%be%cf%8c%ce%b4%ce%bf%cf%850

Πόσο αναγκαία ήταν αυτή η μετάβαση;

Δεν είναι μόνο ζήτημα ανάγκης-που φυσικά υπάρχει. Είναι και ζήτημα επιθυμίας επαναπροσδιορισμού και σύνδεσης με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Αυτή τη στιγμή μας συμβαίνει κάτι που επηρεάζει και θα συνεχίσει να επηρεάζει τη ζωή μας δραματικά: δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε ή απλώς να περιμένουμε να «περάσει» για να επιστρέψουμε στην προηγούμενη λειτουργία μας. Η πανδημία θα περάσει, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Το θέμα είναι τι περνάμε τώρα και σε ποια κατάσταση θα περάσουμε μετά την πανδημία. Αυτό είναι κάτι που το θέατρο οφείλει να εξερευνήσει, να αξιολογήσει και να επεξεργαστεί δημιουργικά.

Θεσπίζετε ένα νέο είδος δραματουργίας, τα audio και web έργα: Πιστεύετε πως αυτό είναι το μέλλον του θεάτρου;

Όχι, δε νομίζω και κυρίως δε θέλω το μέλλον του θεάτρου να είναι αυτό. Εύχομαι να καρποφορήσει αυτή η δραματουργία, είναι ένας δρόμος που αξίζει να διερευνήσει κανείς δίνοντας φωνή και σε νέους καλλιτέχνες, δοκιμάζοντας νέους τρόπους και νέες τεχνολογίες. Και εύχομαι αυτή η δραματουργία να συνεχίσει την πορεία της και μετά το τέλος της πανδημίας. Όμως τίποτα δε συγκρίνεται με τη ζωντανή θεατρική πράξη.

Τα έργα αυτά πώς θα κινηματογραφούνται ώστε να παρουσιάζονται όπως πρέπει στο κοινό; Πόσο σημαντική είναι η σωστή κινηματογράφηση μιας θεατρικής παράστασης; Υπόκειται σε διαφορετικούς κανόνες;

Καταρχάς δεν πρέπει να τη θεωρούμε θεατρική παράσταση καθώς δεν πρόκειται να τη δει ποτέ το κοινό στο χώρο του θεάτρου, ζωντανά. Είναι web παράσταση. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Το κείμενο του Ανδρέα Φλουράκη είναι μεν θεατρικό, δεν πρόκειται δηλαδή για σενάριο, έχει όμως γραφτεί για άλλο μέσο, το web και όχι για τη θεατρική σκηνή. Η κινηματογραφική σκηνοθεσία του Διαμαντή Καραναστάση χρησιμοποιεί μεν κινηματογραφικούς κώδικες, αλλά πάνω σε θεατρικό κείμενο και γνωρίζοντας ότι δημιουργεί πρωτότυπο υλικό για το διαδίκτυο και όχι για τον κινηματογράφο. Νομίζω ότι σίγουρα υπάρχουν ή μάλλον επινοούνται αυτή τη στιγμή που πραγματοποιούνται τα γυρίσματα, νέοι κανόνες, καθώς πρόκειται ουσιαστικά για ένα νέο είδος όπου ο ρόλος της κινηματογράφησης είναι σαφώς πολύ σημαντικός.

%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%b9%ce%ac%ce%bd%ce%bd%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bc%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b7-%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%b6%ce%b7%cf%84%cf%8e-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%be%cf%8c%ce%b4%ce%bf%cf%852

Μπορεί, ωστόσο, να υποκατασταθεί το ζωντανό θέατρο με το ψηφιακό;

Όχι, με κανένα τρόπο. Μιλάμε-ή τουλάχιστον θέλουμε να μιλάμε- για ένα άλλο θεατρικό είδος. Όπως είναι ας πούμε το θέατρο για το ραδιόφωνο.

Μιλήστε μας για τα εκπαιδευτικά προγράμματα του θεάτρου Τέχνης. Πού εστιάζουν και με ποιον γνώμονα επιλέχθησαν;

Τα προγράμματα μας, απευθύνονται για πρώτη φορά σε όλους. Έτσι έχουμε από τη μια, το Θέατρο Τέχνης δια βίου που αφορά στη μετεκπαίδευση επαγγελματιών και χωρίζεται σε στοχευμένα, συγκεκριμένης διάρκειας εργαστήρια (δημιουργικής γραφής, σκηνοθεσίας κτλ) που έχουν ήδη ξεκινήσει γιατί μπορούν να γίνουν διαδικτυακά, αλλά και σε ένα σταθερό κύκλο που θα λειτουργεί καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους και που δυστυχώς δε μπορεί να ξεκινήσει ακόμα καθώς προϋποθέτει τη δια ζώσης παρακολούθηση. Σε αυτό τον σταθερό κύκλο θέλω να δοκιμάσουμε για πρώτη φορά τη δια βίου άσκηση μεταξύ συναδέλφων: ένα πρωτότυπο εργαστήριο όπου δε θα υπάρχει «Ο δάσκαλος», αλλά όλοι-νεότεροι και πιο έμπειροι ηθοποιοί-θα γίνονται εναλλάξ «μαθητές» και «δάσκαλοι», ενώ θα ασκούνται και θα εξελίσσονται στην τέχνη τους απαλλαγμένοι από την αγωνία τόσο του «μαθητή» όσο και του «επαγγελματικού» αποτελέσματος. Ταυτόχρονα, εγκαινιάζουμε το Θέατρο Τέχνης για όλους που απευθύνεται ακριβώς σε όλους, με πρωτότυπα εργαστήρια για παιδιά-εφήβους και ενήλικες ή και για συγκεκριμένες ομάδες (π.χ. επιχειρήσεις). Και εδώ αναβλήθηκαν τα σχέδιά μας για τα δια ζώσης προγραμματισμένα εργαστήρια και επανήλθαμε με δύο μικρής διάρκειας διαδικτυακά εργαστήρια για εφήβους και ενήλικες, που θα ολοκληρωθούν με τη δημιουργία δύο αντίστοιχων χριστουγεννιάτικων podcasts. Στόχος μας είναι η θεατρική εκπαίδευση να γίνει εργαλείο ψυχαγωγίας, εκτόνωσης αλλά και εξέλιξης για όλους.

Την περίοδο αυτή της σιωπής του Πολιτισμού, τι είναι αυτό που σας έλειψε περισσότερο; Νιώθετε πως αυτή η περίοδος σάς έκανε να αναθεωρήσετε και να επανεκτιμήσετε πράγματα, αλλά και την Τέχνη του θεάτρου γενικότερα;

Όσον αφορά στον ίδιο το χώρο, μου έλειψε η ζωντάνια, η αέναη κίνηση του θεάτρου υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας: οι πρόβες, οι παραστάσεις, οι καλλιτέχνες, οι εργαζόμενοι, το κοινό που μπαινόβγαιναν καθημερινά. Αυτή η υπέροχη αίσθηση της επικοινωνίας πάνω και κάτω από τη σκηνή. Μου έλειψε η ελευθερία να αγκαλιαζόμαστε, να ανταλλάσσουμε χειραψίες και φιλιά, μου έλειψε η ζωή στο θέατρο χωρίς μάσκα, χωρίς φόβους, ματαιώσεις και αναβολές. Σίγουρα πάντως, αυτή η ανατροπή σε ό,τι προγραμματίζαμε, αυτή η αναπάντεχη παύση της ζωντανής διαδικασίας, η αίσθηση ότι όλα έχουν μείνει μετέωρα, με βοήθησε να συνειδητοποιήσω πόσο χρήσιμο είναι που και που, να μη θεωρούμε τίποτε δεδομένο. Πόσο χρήσιμο είναι να δίνουμε περισσότερο «χώρο» και μεγαλύτερη αξία στα πράγματα. Κάθε παράσταση, κάθε παραγωγή πρέπει να είναι ένα εξαιρετικό, ένα μοναδικό γεγονός στο οποίο αξίζει να επενδύουμε όλο το χρόνο, τη σκέψη, την ενέργεια, την προσοχή, το πάθος μας. Κάθε παράσταση πρέπει να είναι μια πολύτιμη ευκαιρία να πούμε κάτι σημαντικό και όχι μια ακόμα δουλειά ανάμεσα στις -κυριολεκτικά- χιλιάδες που τα τελευταία χρόνια ανεβαίνουν και κατεβαίνουν με τρομακτική ευκολία σε όλες τις θεατρικές σκηνές. Με λίγα λόγια, αυτό που μας συνέβη, με το βίαιο τρόπο που συνέβη, πιστεύω ότι μας δίνει μια ευκαιρία επανεκκίνησης και παράλληλα επιστροφής στην ουσία της θεατρικής πράξης. Πρέπει να αδράξουμε αυτή την ευκαιρία.

Έχετε στο νου σας ποια παράσταση ή τι είδος έργου θα ήταν αυτό που θα θέλατε να σκηνοθετήσετε προσεχώς, όταν όλη αυτή η περιπέτεια θα έχει πια περάσει;

Ξεκίνησα να γράφω ένα έργο. Τα τελευταία χρόνια συνεχώς μεταφράζω ή διασκευάζω κείμενα αλλά έχω να γράψω από το 2014. Και έχω να σκηνοθετήσω δικό μου κείμενο από το 2006. Αν καταφέρω να το ολοκληρώσω και προκύψει ένα ενδιαφέρον κείμενο, θα ήθελα να το σκηνοθετήσω.

Είστε ταυτόχρονα και μητέρα. Πόσο δύσκολο είναι να συνδυάζονται οι ρόλοι σας ειδικά αυτή την περίοδο;

Είμαι τυχερή που έχω τα παιδιά μου αυτή τη δύσκολη περίοδο και ακόμα πιο τυχερή που δεν είναι πολύ μικρά, γιατί αυτό πρέπει να είναι πολύ δύσκολο…Πάντως αυτός ο δεύτερος εγκλεισμός μας, δεν έχει καμία σχέση με τον πρώτο. Είμαστε όλοι μας κουρασμένοι, πιεσμένοι και ακόμη περισσότερο τα παιδιά. Η τηλεκπαίδευση και η φυσική απομόνωση από το σχολικό και το φιλικό τους περιβάλλον τα εξαντλεί. Χρειάζονται μεγάλη στήριξη τα παιδιά αυτή την περίοδο. Γιατί νιώθουν περισσότερο ίσως κι από τους ενήλικες, ότι ο εγκλεισμός τους κλέβει τη ζωή.

Ο μεγαλύτερος φόβος σας ποιος είναι και σαν καλλιτέχνιδα και σαν άνθρωπος;

Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι να φοβάμαι. Όταν φοβάμαι παραλύω και βαλτώνω: χάνω το πάθος μου, χάνω το στόχο μου.

Σε δέκα χρόνια φαντάζεστε τον εαυτό σας να….

Να συνεχίζει. Δεν ξέρω πώς. Ούτε πού. Κανείς δεν ξέρει. Το μόνο που προσπαθώ να φανταστώ αυτή τη στιγμή είναι το τέλος της πανδημίας και την αναπόφευκτη έναρξη μιας νέας εποχής.

Σχετικά Άρθρα
Η Νάντια Μαργαρίτη στο Infowoman: «Δεν για όλες της γυναίκες οι πόρτες ανοιχτές και τα σκυλιά δεμένα»
Η Νάντια Μαργαρίτη στο Infowoman: «Δεν για όλες της γυναίκες οι πόρτες ανοιχτές και τα σκυλιά δεμένα»
«Άλλα για τον Γλάρο δε γνωρίζω» στο Ρεκτιφιέ
«Άλλα για τον Γλάρο δε γνωρίζω» στο Ρεκτιφιέ
Ο Χρήστος Λιακόπουλος στο Infowoman: «Ο μεγαλύτερος δυνάστης μας είναι ο ίδιος μας ο εαυτός»
Ο Χρήστος Λιακόπουλος στο Infowoman: «Ο μεγαλύτερος δυνάστης μας είναι ο ίδιος μας ο εαυτός»
Ο Κωνσταντίνος Κυριακού στο Infowoman: «O Μποστ ξεσκεπάζει την πτωχευτική εξίσωση των πάντων προς τα κάτω»
Ο Κωνσταντίνος Κυριακού στο Infowoman: «O Μποστ ξεσκεπάζει την πτωχευτική εξίσωση των πάντων προς τα κάτω»
Ο Θανάσης Σαράντος σκηνοθετεί το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μύλλερ
Ο Θανάσης Σαράντος σκηνοθετεί το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μύλλερ
"Θέατρο Τέχνης": Γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου προσφέροντας μειωμένα εισιτήρια για τις παραστάσεις του!
“Θέατρο Τέχνης”: Γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου με μειωμένα εισιτήρια για τις παραστάσεις του!

Ακολουθήστε μας στο Google News
και ενημερωθείτε πρώτοι για τα νέα άρθρα του