Τι συμβαίνει όταν οι άντρες θεωρούν ως καλύτερο φίλο την σύντροφό τους;

Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι η φιλία είναι συνυφασμένη με την αρετή και κανένας άνθρωπος στον κόσμο, ακόμα και αν του χαρίζονταν αμύθητα πλούτη, δεν θα ήθελε να ζει χωρίς φίλους.

Χώριζε τις φιλικές σχέσεις σε τρεις κατηγορίες: τις φιλικές σχέσεις που διατηρούμε γιατί έχουμε κάποιο όφελος από αυτές, όπως για παράδειγμα η σχέση με κάποιον άνθρωπο που έχει γνωριμίες και μπορεί κάποια στιγμή να τον χρειαστούμε, τις φιλικές σχέσεις με ανθρώπους που περνάμε καλά και μοιραζόμαστε κοινά ενδιαφέροντα, όπως για παράδειγμα η ομάδα που παίζουμε ποδόσφαιρο. Το κοινό χαρακτηριστικό στις παραπάνω κατηγορίες είναι ότι οι σχέσεις αυτές έχουν ημερομηνία λήξης όταν πάψουν να υφίστανται οι λόγοι που τις δημιούργησαν: Το προσωπικό όφελος και η απόλαυση.

Το τρίτο και κατά τον Αριστοτέλη, σημαντικότερο είδος φιλίας είναι αυτό που δύο άνθρωποι έρχονται κοντά γιατί εκτιμούν τις αξίες, τα ιδανικά, τον χαρακτήρα και τη στάση ζωής ο ένας του άλλου. Είναι σχέσεις που αντέχουν στο χρόνο και επιτρέπουν να γίνει ο ένας καθρέφτης του άλλου, εμπεριέχουν τις αρχές του σεβασμού, της εμπιστοσύνης, της υποστήριξης, της αγάπης, αξίες που αναπτύσσουν και την οικειότητα ανάμεσα στα μέλη της σχέσης αυτής. Μια τέτοια φιλική σχέση εμπεριέχει επιθυμία για τον άλλο άνθρωπο να αποκτήσει ότι θεωρεί καλύτερο γι’ αυτόν, αλλά και την ενεργό συμμετοχή για να γίνει αυτό. Επιπρόσθετα εμπεριέχει και τα χαρακτηριστικά των άλλων δύο κατηγοριών φιλίας, αυτά της απόλαυσης και της ωφέλειας.

Αντρική φιλία

Από την παιδική τους ηλικία τα αγόρια μεγαλώνουν με την προτροπή να ανταγωνίζονται το ένα το άλλο και να μη συνεργάζονται μεταξύ τους. Χαρακτηριστικές εκφράσεις όπως το «μοναχός σου χόρευε» ή η σύγκριση «τα κατάφερες καλύτερα από τον φίλο σου», συνοδευόμενο από την επιβεβαίωση του γονέα, στέλνει στο αγόρι ένα ισχυρό μήνυμα, αυτό του ανταγωνισμού και της επιβολής έναντι των άλλων.

Παράλληλα, η θεώρηση ότι η έκφραση των συναισθημάτων και η σωματική επαφή είναι θηλυκά χαρακτηριστικά, οδηγούν τα αγόρια στο να κρύβουν τα συναισθήματά τους στερώντας από τον εαυτό τους βασικά συστατικά για την ανάπτυξη της οικειότητας. Επιπλέον, τις αρχές αυτές συνήθως υπηρετούν και οι πατεράδες τους, που τους μυούν στον κόσμο τον ανδρών δίνοντας με τον τρόπο αυτό ένα ισχυρό μήνυμα για τον τρόπο που οι φιλικές σχέσεις πρέπει να αναπτύσσονται.

Απουσία λοιπόν μοιράσματος συναισθημάτων και βαθύτερων σκέψεων, οι άντρες τείνουν να συνδέονται σε φιλικές σχέσεις με άλλους άντρες μέσω μοιράσματος δραστηριοτήτων. Συνδέονται παίζοντας παιχνίδια, μέσω συναντήσεων για ποτό ή καφέ, φτιάχνοντας αυτοκίνητα ή μοτοσυκλέτες, παρακολουθώντας αγώνες κ.ά. Στις συναντήσεις αυτές οι άντρες αποφεύγουν τα συναισθηματικά ανοίγματα, τις βαθύτερες σκέψεις, να αποκαλύπτουν τον εαυτό τους και χρησιμοποιούν τον χρόνο ανταλλάσοντας πληροφορίες για τη δουλειά τους, τα χόμπι, το αυτοκίνητο τους. Το παράδοξο είναι ότι μπορεί να μη συναντήσουν τον φίλο τους για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και για χρόνια και παρόλα αυτά να θεωρούν ότι είναι ο καλύτερος τους φίλος. Ο κοινωνιολόγος Scott Swain περιγράφει την οικειότητα που οι άντρες μοιράζονται ως «κοντινότητα που είναι αποτέλεσμα του να μοιράζομαι μια δραστηριότητα». Εκφράζουν την οικειότητα και το νοιάξιμο τους για τον φίλο τους με το να δηλώνουν την παρουσία τους και να παρέχουν την πρακτική τους υποστήριξη και η μόνη στιγμή στην οποία ίσως ανοιχτούν συναισθηματικά είναι όταν υπάρχει αλκοόλ στο τραπέζι, το οποίο μειώνει τις άμυνες τους. Επιλέγουν πιο απλά τη συντροφικότητα αντί της οικειότητας.

Το παράδοξο είναι ότι πολλοί είναι οι άντρες που θεωρούν ως καλύτερο φίλο τους τη σύντροφο τους. Πιστεύουν ότι τους κατανοούν καλύτερα, βρίσκουν πιο εύκολο να μοιραστούν σε αυτές τα βαθύτερα συναισθήματα τους και τις ανησυχίες τους. Η εξήγηση που μπορεί να δοθεί στο φαινόμενο αυτό είναι ότι δεν κρίνονται όταν γίνονται ευάλωτοι από τις συντρόφους τους. Παράλληλα η σωματική οικειότητα που βιώνουν με τις συντρόφους τους, μέσω του έρωτα, της αγκαλιάς, τους επιτρέπει να έρθουν σε επαφή με το κομμάτι αυτό του εαυτού τους που έχει ανάγκη να εκφραστεί και συναισθηματικά. Επιπρόσθετα, η ενασχόληση τους με την εργασία τους δεν τους επιτρέπει να έχουν χρόνο στη διάθεση τους για να αναπτύξουν νέες φιλίες.

Οι άντρες υποφέρουν μόνοι

Χωρίς στενούς φίλους, χωρίς να μοιράζονται τις βαθύτερες ανησυχίες τους οι άντρες νιώθουν άγχος. Θέματα που τους βασανίζουν γίνονται μέσα τους τεράστια, όταν δεν επιλέξουν να τα μοιραστούν με έναν άλλο άνθρωπο. Συνήθως αποφεύγουν να το κάνουν με άλλους άντρες καθώς πιστεύουν ότι είναι οι μοναδικοί που βιώνουν τα συναισθήματα αυτά. Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές συμπεριφορές όπως χρήση αλκοόλ και ουσιών.

Η νέα τάση

Όλο και περισσότεροι άντρες τείνουν να μπαίνουν στη διαδικασία της αυτογνωσίας και της αναζήτησης ουσιαστικών σχέσεων. Το μοντέλο του «μοναχικού λύκου» που κληρονόμησαν από τους πατεράδες τους μοιάζει να μην τους ικανοποιεί, αφού τους στερεί τη δυνατότητα να βιώσουν σχέσεις που θα τους επιτρέψουν να είναι ο εαυτός τους χωρίς να χρειάζεται να φορούν το προσωπείο του σκληρού για να υπάρχουν μέσα σε αυτές. Οι φιλικές σχέσεις μπορούν να μετατραπούν σε έναν χώρο μέσα στον οποίο ο ανταγωνισμός θα διαρκεί όσο διαρκεί ένα παιχνίδι, αλλά στη συνέχεια θα μετατρέπεται σε έναν χώρο όπου οι άντρες θα στέκονται και θα συνομιλούν «πρόσωπο με πρόσωπο» και όχι «δίπλα-δίπλα». Και ποιος ξέρει ίσως η επόμενη γενιά αψηφήσει ακόμη και το ταμπού του να τρώνε δύο φίλοι σε ένα εστιατόριο χωρίς να φοβούνται τι θα σκεφτεί ο κόσμος: «Καλά και τι είναι αυτοί ζευγάρι;» και η απάντηση να είναι: «Είμαστε φίλοι και οι φίλοι επιτρέπεται να βγουν ανά δύο για φαγητό. Και ναι! Επιτρέπεται να αγκαλιάζονται επίσης».

Δημήτρης Κουτζαμάνης

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Μαθήματα Ζωής

Facebook Δημήτρης Κουτζαμάνης

Βιβλιογραφία

S., Miller (1991) Men and friendship. Tarcher. England

P., Nardi (1992) Men’s Friendships Sage Pubs. England