Ιουλίτα Ηλιοπούλου: «Την εποχή την φτιάχνουμε εμείς. Ας αντισταθούμε λοιπόν εμείς!»

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και θέατρο στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Είναι ποιήτρια, ενώ γράφει και δοκίμια και παραμύθια. Ο λόγος για την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, μούσα και σύντροφο του Οδυσσέα Ελύτη, που στις 27 Ιουλίου θα μας ταξιδέψει στην ελληνική ποίηση από την αρχαιότητα έως σήμερα μέσα από τις μελοποιήσεις του σπουδαίου Έλληνα συνθέτη Γιώργου Κουρουπού στο 6ο Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Κουφονησίων 2021. Παράλληλα, πριν λίγους μήνες κυκλοφόρησε τελευταίο της βιβλίο, «Η Ελλάδα του Ελύτη», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ίκαρος, όπου ανθολογεί κείμενα του Οδυσσέα Ελύτη.

Με αφορμή την εμφάνισή της αυτή στο 6ο Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Κουφονησίων 2021 εμείς μιλήσαμε μαζί της…

Πώς σας βρίσκουμε εν μέσω πανδημίας και μετά από έναν χρόνο πολιτιστικής σιωπής; Αναθεωρήσατε πράγματα και αξίες; Εμπνευστήκατε; Διαβάσατε και τι;

Η περίοδος αυτή ήταν, κυρίως, περίοδος κοινωνικής απομόνωσης για όλους μας. Το γράψιμο, βέβαια, εκ των πραγμάτων, απαιτεί μόνωση. Δούλεψα αρκετά. Έγραψα το λιμπρέτο της νέας όπερας του Γιώργου Κουρουπού- που θα παρουσιαστεί τον χειμώνα στο Μέγαρο Μουσικής- με τον τίτλο «Ελπίς Πατρίδος» και θέμα της την προετοιμασία της Επανάστασης του ’21 αλλά και την διαρκή διεκδίκηση ελευθερίας. Βέβαια, πριν ξεκινήσω να γράφω, διάβασα για τον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό διαφωτισμό, μελέτησα τις πηγές, τα κείμενα της εποχής. Παράλληλα προχώρησα και άλλα γραφτά μου, ποιήματα κυρίως, ενώ ετοίμασα κι ένα βιβλίο για παιδιά. Αν αναθεώρησα κάτι; Όχι. Στερέωσα ακόμη πιο πολύ την πίστη μου, στο ότι τίποτα δεν είναι αυτονόητο, και δοσμένο. Με αφοσίωση, με δουλειά και με ελπίδα παλεύουμε για αυτό το κάτι, που είναι το παν.

Υπάρχει ποίηση σήμερα στις ζωές μας και πού τη διακρίνετε γύρω μας, μέσα σ΄ αυτό το σκληρό τοπίο;

Η ποίηση είναι η τέχνη των λέξεων βέβαια, είναι όμως και μια διεισδυτική ματιά στην πραγματικότητα. Εάν υπάρχει ή όχι στη ζωή μας εξαρτάται από εμάς. Εάν και πόσο αφήνουμε τον εαυτό μας να μετέχει ουσιαστικά στην ποιητική λειτουργία. Όταν, αίφνης δεν βλέπουμε την τέχνη ως διακόσμηση ή απλή διασκέδαση αλλά ως αγωγό ζωής! Η εποχή μας μπορεί να έχει μηχανοποιήσει τον άνθρωπο, να δοξάζει τον αριθμό, αλλά την εποχή την φτιάχνουμε εμείς, την υπηρετούμε εμείς. Ας αντισταθούμε λοιπόν εμείς!

Μιλήστε μας για το Μουσικό φεστιβάλ Κουφονησίων, τι θα ακούσουμε στο «Αρχινώ το τραγούδι μου…» στις 27 Ιουλίου; Πώς θα ταξιδέψουμε στην ελληνική ποίηση, με ποιά ποιήματα;

Το πρόγραμμά μας είναι ένα ταξίδι στην ελληνική ποίηση, από την Σαπφώ και τον Αρχίλοχο μέχρι σήμερα, με οδηγό τη μουσική του Γιώργου Κουρουπού. Πρόκειται για επιλογές από διαφορετικούς κύκλους τραγουδιών του, σε ποίηση Αρχαίων Λυρικών, του Χορτάτση, του Σολωμού, του Καρυωτάκη, του Καβάφη, του Ελύτη και νεότερων. Το πρόγραμμα αυτό είναι συνάμα ένα λυρικό πορτραίτο αυτού του σπουδαίου συνθέτη, που έχει αφιερώσει ένα πολύ μεγάλο μέρος του έργου του στη μελοποίηση, δίνοντας πρότυπα τραγουδιών, όπου η μουσική «ακούει» και αποδίδει τις κρυφές πτυχές κάθε φράσης, την ψυχή της κάθε λέξης!

Πόσο απαραίτητες είναι τέτοιου είδους μουσικές παραστάσεις για το ευρύ κοινό; Μέσω της μουσικής η ποίηση γίνεται πιο… προσιτή;

Η μουσική μπορεί είτε να απλοποιήσει, παραμορφωτικά κάποτε, ένα ποιητικό κείμενο, είτε αληθινά να το αναδείξει. Από την σύμπλεξη των δύο τεχνών δημιουργείται ένα νέο είδος, το τραγούδι, που λειτουργεί όχι μόνον συναισθηματικά αλλά και νοητικά, εάν βέβαια ο συνθέτης έχει ποιητική νοημοσύνη. Τότε το άκουσμα υποβάλλει αβίαστα στον ακροατή το βαθύτερο νόημα του κειμένου, εντάσσει τον ακροατή στην ποιητική ατμόσφαιρα και λειτουργία.

Όταν σκεφτόμαστε τον Οδυσσέα Ελύτη σκεφτόμαστε τον Ήλιο και τη Θάλασσα ταυτόχρονα. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η ποίηση του Ελύτη έχει άξονα το φως, με τη φυσική και μεταφυσική του σημασία. Το στοιχείο της θαλάσσης αποτελεί ένα από τα σταθερά σημεία της ποίησης του, παρέχοντας πολλά σύμβολα. Όμως, μη ξεχνάτε το αληθινό νόημα των δύο αυτών στοιχείων στον Ελύτη. Ο ίδιος ο ποιητής λέει στον Μικρό Ναυτίλο: «Για όποιον η θάλασσα στον ήλιο είναι τοπίο, η ζωή μοιάζει εύκολη και ο θάνατος επίσης. Για τον άλλον είναι κάτοπτρο αθανασίας, είναι διάρκεια».

Πρόσφατα εκδώσατε το βιβλίο «Η Ελλάδα του Ελύτη» Εκδόσεις Ίκαρος. Πόσο παρούσα είναι η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη στην ψυχή του Έλληνα σήμερα;

Η αγάπη του κοινού για τον Ελύτη έχει ποικίλες εκδηλώσεις. Δεν είναι μόνον οι πωλήσεις των βιβλίων του που αντανακλούν το συνεχές ενδιαφέρον, αλλά ακόμη και εκείνες οι αυθόρμητες αναφορές στον λόγο του. Είναι νομίζω σημαντικό ο ποιητικός λόγος να φτάσει να μπαίνει μέσα στη μνήμη μας και να λειτουργεί πολλαπλά, ως προβολή της δικής μας σκέψης και ψυχής, αντικειμενοποιώντας ταυτόχρονα την πίστη, το όνειρο, τις αξίες, την προτροπή διεκδίκησης μιας ουσιαστικότερης ζωής που η ποίηση αυτή ευαγγελίζεται.

Πώς μπορεί η ποίηση να αγγίξει τις νεώτερες ηλικίες και δη τα παιδιά; Θα απαγγέλατε ή θα τραγουδούσατε ένα ποίημα σ΄ενα μικρό παιδί και ποιο θα ήταν αυτό;

Τα παιδιά, τα μικρά παιδιά, είναι απολύτως εξοικειωμένα με τον ρυθμικό λόγο γι΄ αυτό και ποιήματα με ρίμα και ρυθμό μπορούν να λειτουργήσουν παραμυθητικά, σαν μικρές ιστορίες. Αργότερα, ένα παιδί δέχεται καλύτερα την λογική υπέρβαση ποιητικών φράσεων, μιας και το παιδί δεν έχει θέσει μέσα του απαρέγκλιτα λογικά όρια. Δεν είναι ένα, λοιπόν, αλλά πολλά ποιήματα, από Τα ρω του Έρωτα, τον Ηλιάτορα, αλλά ακόμη και από τους Προσανατολισμούς, που θα μπορούσε να διαβάσει κανείς σε ένα παιδί, ξεκινώντας την μύηση του στην ποίηση του Ελύτη.

Εσείς πότε πρωτοαγαπήσατε την ποίηση; Τι είναι αυτό που συντηρεί το ενδιαφέρον σας σ΄ αυτή μέχρι σήμερα;

Η μαμά μου τραγουδούσε συχνά τραγούδια του Αττίκ, του Χαιρόπουλου, του Χατζιδάκι, και μας έλεγε ποιήματα, του Σπεράντζα, του Παλαμά, σε εμένα και την αδελφή μου, από τότε που είμαστε πολύ μικρές. Η γοητεία του λόγου, η γοητεία της πλοκής των λέξεων ήταν πάντα για μένα σημαντική. Χάριν της ίδιας της γλώσσας νομίζω πως γράφουμε…

Μεγαλύτερος φόβος σας ποιος θα λέγατε πως είναι;

Το να φτάσει κανείς σε μια στιγμή που δεν θα μπορεί να είναι δημιουργικός.

Ποιο είναι το «αποτύπωμα» που θα θέλατε να αφήσετε πίσω σας;

Γράφω που θα πει αναζητώ κάτι διαρκέστερο.

Διαβάστε επίσης

5 λόγοι για να περάσετε τον φετινό Ιούλιο 5 νύχτες στα Κουφονήσια!

8.000 θεατές στο Καλλιμάρμαρο για τη μεγάλη γιορτή της όπερας- Η ντίβα που γνώρισε την αποθέωση