Πρόσωπα

Η Μαρίνα Μαλατέστα, εκπαιδευτικός και συγγραφέας, στο μικροσκόπιο του infowoman

Η Μαρίνα Μαλατέστα είναι εκπαιδευτικός, αλλά και συγγραφέας. Ένα άτομο με ευασθησίες που αγγίζουν πολλαπλές πτυχές της καθημερινότητάς μας. Μαζί με τον Σταμάτη Βαλσαμάκη έκαναν ένα ταξίδι κατάδυσης στην ανθρώπινη ψυχή στη διάρκεια του οποίου καθένας μπόρεσε να φωτίσει όχι μόνο τη δική του πλευρά, αλλά καi αυτή του άλλου, του απέναντι. Ο αλληγορικός τίτλος «Καθρέπτες» (εκδ. Άνω Τελεία ) μάς αφήνει να υπονοήσουμε το λεκτικό παιχνίδι που διαδραματίζεται.

– Μαρίνα, στους Καθρέπτες παρακολουθούμε έναν διάλογο ανάμεσα σε 2 πρόσωπα. Τον εαυτό μας και έναν άλλο, τον απέναντι μας ενδεχομένως. Ποιος μπορεί να είναι ο «απέναντι» και ποιος ο στόχος αυτού του διαλόγου. Πού θέλει να μας οδηγήσει. Τι θέλει να μας κάνει να δούμε; Μπορεί μέσα από αυτή τη διαλογική διαδικασία ένα άτομο να φτάσει σε λύσεις;

Ο διάλογος αυτός, πιο συγκεκριμένα, είναι ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα. Στους Καθρέπτες η μία φωνή του Σταμάτη του Βαλσαμάκη, συναντά τη δική μου φωνή ως απάντηση. Όταν ξεκινήσαμε να γράφουμε μαζί, το καλοκαίρι του 2021 με αυτόν τον τρόπο, από τη δική μου πλευρά το είδα σαν ένα παιχνίδι όπου δύο συνομιλητές ανταλλάσουν πάσες λέξεων και προτάσεων, φωτίζοντας όμως ο καθένας το δικό του κομμάτι. Σε κάθε κείμενο του Σταμάτη, σκεφτόμουν ότι υπάρχει και μια άλλη πλευρά που χρειαζόταν να φωτιστεί κι αυτή, και να αποκτήσει λόγο και υπόσταση. Αυτός ήταν ο δικός μου στόχος, συναντώντας το κείμενο του Σταμάτη να αποκτήσει φωνή κι η άλλη πλευρά. Σε κάθε σχέση υπάρχει κι ο άλλος, ο απέναντι από εμάς, που ίσως πονάει ψυχικά εξίσου, ίσως να είναι κι αυτός/ή ψυχικά τραυματισμένος/η. Χρειάζεται να ακούσουμε και να στραφούμε προς την πλευρά του για να το κατανοήσουμε αυτό χωρίς όμως να χάσουμε τη δική μας θέση. Και τώρα που το λέω σκέφτομαι πως ίσως ένας στόχος μου να ήταν να συνδεθούν αυτές οι δύο φωνές μέσα από το βίωμα τους.

Όσο για το αν φτάνει ένα άτομο σε λύσεις μέσα από τη διαλογική διαδικασία, εξαρτάται πώς ορίζουμε τη λύση. Ακόμα και το μοίρασμα του πόνου, της ψυχικής οδύνης μπορεί να μην προσφέρει μια λύση, προσφέρει όμως μια ανακούφιση που μπορεί να διευκολύνει την πορεία προς την εύρεση λύσης. Ο άνθρωπος ίσως να έχει ανάγκη να πιστεύει ότι η λύση είναι η απάντηση, εγώ πάλι δεν είμαι σίγουρη.

Είσαι καθηγήτρια στη Μέση Εκπαίδευση. Σίγουρα, είσαι κοντά στο λόγο, για σένα οι λέξεις είναι εργαλείο. Τι σε ώθησε, όμως, στη συγγραφή; Σε βρήκε ή τη βρήκες;

Από την πρώιμη εφηβεία μου έγραφα ποιήματα, ημερολόγια, μικρά αφηγήματα που διάβαζα στους γονείς μου ή σε φίλους. Περισσότερο λειτουργούσε ως εκτόνωση. Είχα την αίσθηση ότι μέσα από ένα ποίημα ή μια ιστορία μπορούσα να πω ότιδήποτε σκεφτόμουν «κρυμμένο» από το βλέμμα των άλλων. Ότι εγώ θα ήξερα τι το γέννησε ή τι ήθελα να πω κι οι άλλοι θα διάβαζαν απλώς μια ιστορία. Όταν βρέθηκα για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία ξανασυνάντησα αυτό το δημιουργικό μου κομμάτι όπου και πήρα αρκετή ενθάρρυνση και στήριξη από τους εκεί καθηγητές μου για να συνεχίσω. Επιστρέφοντας όμως πίσω στην Ελλάδα μια ποιητική συλλογή που έστειλα σε κάποιους εκδοτικούς οίκους απορρίφθηκε κι αυτό με απογοήτευσε αρκετά, με αποτέλεσμα να σταματήσω να γράφω και να στραφώ στο χώρο της συμβουλευτικής και της ψυχοθεραπείας μέσα από την αντίστοιχη εκπαίδευση. Μετά τη δεύτερη καραντίνα όμως το καλοκαίρι του 2021 ο Σταμάτης μου έστειλε ένα κείμενό του που ξύπνησε μέσα μου, την επιθυμία να ξαναγράψω – και πιο συγκεκριμένα να γράψω με αφετηρία το δικό του κείμενο άλλοτε μια συνέχεια κι άλλοτε μιαν απάντηση σε αυτό.

Ζούμε σε εποχές δύσκολες κοινωνικά. Η βία είναι επικρατούσα κατάσταση. Τη βλέπουμε να κυριαρχεί σε έφηβους, παίρνοντας τη θέση ίσως κάποιων πιο ρομαντικών και τρυφερών αισθημάτων που κυριαρχούσαν άλλοτε στις ψυχές τους. Εσύ, λόγω επαγγέλματος είσαι κοντά στους νέους. Τι βλέπεις να έχει αλλάξει. Πώς θα αντιστραφεί αυτό το κλίμα;

Είμαι 30 χρόνια στην εκπαίδευση, και αυτό που παρατηρώ είναι το εξής: Τα παιδιά έχουν ανάγκη κάποιος να τα ακούσει. Στο σχολείο μέσα από τις ομάδες Διαμεσολάβησης που οργανώσαμε για κάποια χρόνια ή μέσω του θεσμού του Συμβούλου Σχολικής Ζωής (με όλα τα θεσμικά προβλήματα που έχει) αυτό που κάναμε ουσιαστικά είναι να ακούμε τα παιδιά, να τους μιλάμε και να τους εξηγούμε για ποιο λόγο μια συμπεριφορά προς τους συνομηλίκους τους δεν ήταν αποδεκτή, και διαπιστώναμε πως αυτά τα παιδιά δεν είχαν με ποιον να τα συζητήσουν όλα αυτά, δεν είχαν κάποιον να τους εξηγήσει και να τους δείξει με ποιους άλλους τρόπους θα μπορούσαν να επιλύσουν τις διαφορές τους, ή με ποιον άλλον τρόπο θα μπορούσαν να εκφράσουν το θυμό τους χωρίς να θυματοποιούν τους γύρω τους, ακόμα και πώς θα μπορούσαν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους είτε θετικά είτε αρνητικά. Δεν κατηγορώ τους γονείς, γιατί στην εποχή που ζούμε οι περισσότεροι προκειμένου να επιβιώσουν δουλεύουν όλη μέρα, λείπουν από το σπίτι πολλές ώρες με στόχο την επιβίωση. Αυτός λοιπόν που έμεινε να ανατρέφει τα παιδιά είναι οι influencers, τα video games, οι youtubers και οι vloggers, με ό,τι συνεπάγεται αυτό ως προς τα αξιακά πρότυπα και τις συμπεριφορές που υιοθετούν οι έφηβοι. Το φοβερό είναι ότι μπορεί στη σχολική αυλή να έχεις ένα παιδί που είναι επιθετικό λεκτικά ή σωματικά, και μόλις του μιλήσεις ήρεμα στο γραφείο και το ρωτήσεις γιατί εκφράζεται με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να σου χαμογελάσει αμήχανα κι απέναντι σου να είναι τελείως διαφορετικό, να μένει σιωπηλό και να αρχίσει να σου μιλάει γι’ αυτό που πραγματικά το απασχολεί και δεν έχει πού να το ακουμπήσει.

Κάτι άλλο που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια είναι πως μπορεί να απευθύνεσαι σε ένα μαθητή με το όνομά του και να μη γυρίζει καν να σε κοιτάξει ενώ συνεχίζει να κάνει ό,τι έκανε και πριν. Κι επειδή είμαι σε Γυμνάσιο τα τελευταια χρόνια υπάρχει και μια μερίδα παιδιών που παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία να ακολουθήσουν τους κανόνες που διέπουν του σχολικό πλαίσιο. Τα παιδιά μοιάζουν πολύ θυμωμένα, και ματαιωμένα. Σα να έχουν χάσει την ελπίδα, και το όραμα ότι κάτι καλύτερο μπορεί να τους συμβεί. Αυτό προσωπικά με σοκάρει. Υπάρχουν φορές που όταν συνειδητοποιώ τι αντιμετωπίζει ένα παιδί στην καθημερινότητά του, όταν γυρίζει σπίτι του από το σχολείο, αναρωτιέμαι πώς μπορώ εγώ να απαιτώ την επόμενη μέρα να έχει κάνει τα μαθήματά του και να είναι συγκεντρωμένο στην τάξη. Κι αυτό με κάνει να συνειδητοποιώ πως για κάποια παιδιά ο χώρος του σχολείου μπορεί να είναι και ο μοναδικός χώρος όπου μπορούν να χαίρονται και να αλληλεπιδρούν δημιουργικά ή και να επιβραβεύονται, μέσω των ομίλων, των ομαδικών εργασιών, της οργάνωσης των σχολικών γιορτών και εκδηλώσεων κλπ. Υπάρχουν, δυστυχώς, παιδιά/μαθητές/τριες που δεν έχουν ούτε τα αυτονόητα, όπως ζεστό νερό, ζεστό φαγητό, κάποιον στο σπίτι να τα φροντίσει.

-Στους Καθρέπτες υπάρχει ενότητα Γυναικοκτονία. Η ενδοοικογενειακή βία με σοκαριστική κατάληξη συχνά τη γυναικοκτονία είναι φανερό ότι σας απασχολεί. Πιστεύεις ότι η κοινωνία κοιτά με απάθεια, ότι οι αντιδράσεις μας είναι στιγμιαίες και μετά καθένας στον μικρόκοσμό του μέχρι το επόμενο συμβάν; Πώς μπορούμε όλοι μαζί να μεγαλώσουμε τη φωνή μας ώστε να αλλάξουμε αυτά που πληγώνουν την ύπαρξη αλλά και τον κόσμο μας;

Ως κοινωνία στην Ελλάδα έχω την αίσθηση ότι ένα κομμάτι μας θέλει να βγάλει από πάνω του την ευθύνη. Μας σοκάρει το συμβάν, και μετά γυρνάμε στο μικρόκοσμό μας μέχρι το επόμενο και δεν αναρωτιόμαστε ούτε και πιστεύουμε ότι μπορεί να χτυπήσει και τη δική μας πόρτα: εμάς, τα παιδιά μας, τους συγγενείς μας, τους φίλους μας. Μια γυναίκα που κακοποιείται (σωματικά, ψυχικά, συναισθηματικά) χρειάζεται στήριξη. Και κυρίως χρειάζεται να ξέρει πως αν απευθυνθεί κάπου θα τη βρει αυτή τη στήριξη ουσιαστικά, ώστε να νιώσει ασφαλής. Πώς μπορεί να ξεριζωθεί μια νοοτροπία αιώνων που επαναθυματοποιεί το θύμα με σκέψεις/φράσεις του τύπου (με με αυτό που φορούσες τι περίμενες κι εσύ; ή σε χτύπησε ό άντρας σου; Έ δεν πειράζει πήγαινε σπίτι σου και μην του πολύ αντιμιλάς και τον τσαντίζεις.). Ταυτόχρονα πώς μπορεί να ξεριζωθεί μια νοοτροπία αιώνων όπου η γυναίκα ανήκει (στον πατέρα, στο σύζυγο, στον κηδεμόνα). Πώς μπορεί να αλλάξει η νοοτροπία του δικαιωματισμού με την οποία έχουν ανατραφεί και συνεχίζουν να ανατρέφονται οι άνθρωποι; Η παθογένεια είναι βαθιά. Δεν ξέρω πώς μπορεί να ξεριζωθεί. “Θέλει δουλειά πολύ” που λέει ο ποιητής μας. Και θέλει δουλειά από όλους και προς όλες τις κατευθύνσεις. Από την κοινωνία, το κράτος, τους θεσμούς, τις δομές, το σχολείο, την οικογένεια, τον καθένα ατομικά. Στο κομμάτι που αφορά στη γυναικοκτονία και όχι μόνο, υπάρχει συλλογική ευθύνη.

-Μετά τους Καθρέπτες, τι; Εχεις βρει το επόμενο θέμα που θα ήθελες να αποτυπώσεις στο χαρτί;

Οι Καθρέπτες ήταν ένα υπέροχο ταξίδι για μένα, μια συνοδοιπορία. Μοιράστηκα τη δημιουργία, μαζί με τον Σταμάτη Βαλσαμάκη κι εκείνη την επόχη, το καλοκαίρι του 2021 μετά τον εγκλεισμό, το μοίρασμα και το μαζί είχαν ιδιαίτερη σημασία για μένα. Στην αρχή ο τίτλος που είχαμε δώσει με τον Σταμάτη στο έργο μας ήταν «Δια-κείμενα: Κείμενα σε Διάλογο», τονίζοντας όχι μόνο τη διακειμενικότητα που έχουν τα κείμενά μας αλλά και το ότι τα ίδια τα κείμενα βρίσκονται σε διάλογο μεταξύ τους.

Υπάρχει ένα απόθεμα παραμυθιών, αφηγημάτων και ποιημάτων που δε βρήκαν απάντηση όσο δουλεύαμε με τον Σταμάτη, δεν βρήκαν το ταίρι τους όπως λέγαμε μεταξύ μας, και ίσως αποτελέσουν μια ξεχωριστή δουλειά ως αυτόνομα κείμενα.

Για να είμαι ειλικρινής εμένα μου άρεσε πολύ αυτή η διαλογική συνύπαρξη μέσα από τους Καθρέπτες. Έχω μέσα μου την αίσθηση πως αυτός ο κύκλος δεν έχει κλείσει ακόμα, τελείως, για μένα. Ίσως με άλλους συνοδοιπόρους στη συγγραφή να προκύψουν άλλοι διάλογοι διακειμενικοί.

*Η Μαρίνα Μαλατέστα γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα, όπου εργάζεται ως καθηγήτρια στη δημόσια β΄ βάθμια εκπαίδευση. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο ΕΚΠΑ και έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο στη Σύγχρονη Λογοτεχνία από το παν/μιο Λάνκαστερ. Έχει επίσης εκπαιδευτεί στη Συνθετική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία.

*Ο Σταμάτης Βαλσαμάκης είναι φιλόλογος, απόφοιτος της Φιλοσοφικής ΑΠΘ. Γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Έχει εκδώσει μεταφράσεις έργων του Σοφοκλή. Εργάζεται ως καθηγητής στη δημόσια εκπαίδευση.

Σοφία Κωστάρα

Recent Posts

Valentine’s Day: Οι 10 ταινίες που σου προτείνουμε για να πας κόντρα στο… κατεστημένο

14 Φεβρουαρίου. Για κάποιους, η μεγάλη μέρα του Έρωτα. Για άλλους, μια μέρα σας όλες…

6 ώρες ago

Πώς να δημιουργήσετε ρομαντική ατμόσφαιρα στο σπίτι ενόψει Αγίου Βαλεντίνου

Η αύρα που αποπνέει το σπίτι μας έχει τεράστιο αντίκτυπο στο πώς αισθανόμαστε. Και ενόψει…

6 ώρες ago

Συνολάκης για Σαντορίνη: H μετατόπιση, η πιθανότητα έκρηξης και το τσουνάμι

«Όσο πιο γρήγορα έχουμε μετρήσεις, τόσο πιο προετοιμασμένοι θα είμαστε για το τι μπορεί να…

8 ώρες ago

Κέβιν Σπέισι: Νέα μήνυση σε βάρος του ηθοποιού για σεξουαλική επίθεση

Ο Αμερικανός ηθοποιός Κέβιν Σπέισι βρίσκεται αντιμέτωπος με νέες κατηγορίες για σεξουαλική επίθεση, ύστερα από…

9 ώρες ago

Ποιος είναι ο επιχειρηματίας που παρέσυρε την Αλεξάνδρα Νίκα στο Κολωνάκι;

Πρόκειται για ένα θέμα ηθικής ευθύνης και για το λόγο αυτό προκαλεί καθημερινά νέα σχόλια…

9 ώρες ago

“Ο αλγόριθμος εντός σου…” Σκέψεις και συναισθήματα της συγγραφέως Σταυρούλας Αποστολίδου

Σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από τη σύγχρονη τεχνολογία και όπου αμέτρητες οθόνες και αλγόριθμοι…

10 ώρες ago