Ελπίδα Θεοδωρακάκου: «Η πανδημία έχει τιμωρήσει σε όλο τον κόσμο περισσότερο τις γυναίκες»
«Είμαι επικίνδυνη»: Υπάρχει κάτι σε αυτές τις δύο λέξεις όταν τις βλέπεις γραμμένες μαζί. Όταν τις βλέπεις τη μία δίπλα στην άλλη. Σου δίνουν θάρρος, δύναμη. Ή σου προκαλούν αμηχανία, αμφιβολία, ενδοιασμούς. 100 γυναίκες γράφουν για την πραγματικότητα που βιώνουν στην Ελλάδα του σήμερα και ξεκινώντας με τη φράση «Είμαι επικίνδυνη» η καθεμιά μοιράζεται την αλήθεια της.
100 γυναίκες με διαφορετικές ηλικίες, επαγγέλματα, οικογένειες, αξίες, ρίζες, επιλογές, τόλμησαν να καταθέσουν την ιστορία τους με ειλικρίνεια και ελευθερία. Οικειοποιήθηκαν την ταμπέλα που έχει χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες για να ορίσει γυναίκες που τολμούσαν να είναι διαφορετικές και δημιούργησαν ένα μοναδικό μωσαϊκό ιστοριών που σοκάρουν, συγκινούν, αφυπνίζουν, προκαλούν ρίγη ταύτισης και αυθόρμητες κραυγές διαφωνίας, αλλά πάνω απ’ όλα ξεσκεπάζουν τις πραγματικότητες που πολλές φορές αγνοούμε και αμφισβητούμε όταν δεν μοιάζουν με τη δική μας.
Εμείς μιλήσαμε με αφορμή την έκδοση του βιβλίου «Είμαι επικίνδυνη» από την KeyBooks μιλήσαμε με την Ελπίδα Θεοδωρακάκου, Project Manager for Social Impact, μία από τις 100 γυναίκες που γράφουν σ΄αυτό για την πραγματικότητα που βιώνουν στην Ελλάδα του σήμερα.
Τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα του σήμερα;
Ρωτήστε τη μητέρα σας, την αδελφή σας, τη συμφοιτήτριά σας, τη φίλη σας, τον εαυτό σας τi σημαίνει να είσαι γυναίκα του σήμερα στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στον κόσμο. Κοιτάξτε γύρω σας.Το να είσαι γυναίκα σήμερα, σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, σημαίνει από ό,τι φαίνεται να παλεύεις ακόμα για τα αυτονόητα, να αναμετριέσαι με τα στερεότυπα 24/7, να πληρώνεσαι λιγότερο για την ίδια δουλειά, να τιμωρείσαι από τους εργοδότες σου γιατί επέλεξες να γίνεις μάνα, να τιμωρείσαι από την κοινωνία γιατί επέλεξες να μη γίνεις, να ανέχεσαι παρενόχληση και βία, στο σπίτι, στη δουλειά, στο δρόμο, βία που φτάνει έως τη γυναικοκτονία, να ζεις συχνά καταδικασμένη σε έναν κύκλο ανέχειας χωρίς ευκαιρίες, να παλεύεις για τις ευκαιρίες και να χτυπάς το κεφάλι σου στο γυάλινο ταβάνι ξανά και ξανά, να κινδυνεύει η υγεία σου, σωματική και ψυχική, γιατί οι ζώνες ασφαλείας του αυτοκινήτου σου δεν είναι ποτέ φτιαγμένες στα μέτρα σου, γιατί κάποιοι άλλοι αποφασίζουν για το δικαίωμά σου στην έκτρωση ή γιατί τα συμπτώματα με τα οποία πας στο γιατρό υποεκτιμούνται κατ’εξακολούθηση.
Δεν εννοώ φυσικά ότι δεν υπάρχουν διαφορές από χώρα σε χώρα ή ότι δεν έχουμε κάνει προόδους σε θέματα ισότητας. Εγώ ζω εδώ και αρκετά χρόνια στη Βαρκελώνη και έχω δει σημαντικές αλλαγές στη ισπανική νομοθεσία αλλά και στην κοινωνία, αν και όχι χωρίς αγώνα φυσικά.
Απλώς θέλω να τονίσω το γεγονός ότι η ανισότητα είναι συστημική σε όλο τον κόσμο, απόρροια ενός καταπιεστικού πατριαρχικού συστήματος και ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας ώστε το μισό κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού που είμαστε εμείς οι γυναίκες, να μπορούμε να περπατάμε με ασφάλεια στο δρόμο, να ζούμε ελεύθερα και να κυνηγάμε τα όνειρα μας χωρίς περιορισμούς λόγω φύλου.
Γιατί μια γυναίκα να θελήσει να γίνει επικίνδυνη; Ποιος ο λόγος να χρησιμοποιήσει την άμυνα προκειμένου να προχωρήσει στη ζωή της;
Εκεί έχουν φτάσει τα πράγματα. Να θεωρούμε ότι μια γυναίκα γίνεται “επικίνδυνη” όταν αμύνεται, όταν υψώνει τη φωνή της, όταν αντιστέκεται, όταν ορθώνεται, όταν σταματάει να υπακούει στα παρωχημένα πρότυπα που τη θέλουν απλώς και πάντα βολική και υπάκουη, όταν διεκδικεί ίση μεταχείριση, όταν ανακτά τον έλεγχο του σώματός της. Επικίνδυνη για ποιόν, σας ρωτάω; Συνειδητοποιούμε άραγε ότι όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά που θαυμάζουμε και επικροτούμε σε έναν άνδρα; Και ας τους δίνουμε άλλα ονόματα. Μια γυναίκα, όπως και οποιοσδήποτε άνθρωπος, οφείλει να αμυνθεί και να προστατεύσει τον εαυτό της και τις άλλες γυναίκες που έρχονται μετά. Και αν δεν μπορεί εκείνη να μιλήσει και να προστατευθεί, θα βρεθούν άλλες φωνές να τη συντρέξουν. Στο βιβλίο “Είμαι επικίνδυνη” υπάρχουν τόσες πολλές μαρτυρίες – αδελφές μαρτυρίες κατά τη γνώμη μου – που θα μπορούσαν να έχουν για τίτλο τους Είμαι δυνατή, Είμαι ειδική στη αντικείμενό μου, Είμαι αποφασισμένη, Είμαι μαμά, Είμαι διαφορετική, Είμαι επαγγελματίας, Είμαι ικανή, Είμαι γυναίκα, Είμαι ίση.
Όταν αποκτήσατε συνείδηση του εαυτού σας, όταν ήρθε η στιγμή να πάρετε τη ζωή στα χέρια σας για να τη δρομολογήσετε όπως ονειρευόσασταν, εκείνη τη μαγική στιγμή υπήρξε κάτι που σας φόβισε; Που σας έκανε να κοντοσταθείτε, να αναρωτηθείτε αν θα τα καταφέρετε;
Καταρχήν να σας πω ότι δεν υπήρξε μία μαγική στιγμή στη ζωή μου που αποφάσισα να κυνηγήσω τα όνειρά μου στο ηλιοβασίλεμα! Το να συνεχίζουμε να λέμε αυτά τα παραμύθια στα παιδιά μας είναι λίγο σαν το μύθο της ρομαντικής αγάπης, είναι…μύθος. Κατά τη δική μου γνώμη, ο δρόμος προς της αυτογνωσία, το να αποκτήσω δηλαδή συνείδηση του ποια είμαι και ποια θέλω να γίνω, είναι μακρύς και διαρκεί μία ολόκληρη ζωή. Για να μην σας πω μάλιστα ότι τις περισσότερες φορές περνάει από το “ποια δεν είμαι” και “ποια δεν θέλω να γίνω”. Φυσικά υπήρξαν δυνατές στιγμές και σημαντικά σταυροδρόμια αλλά έχω καταλάβει πιά ότι τη ζωή μας τη δρομολογούμε κάθε μέρα και κάθε μέρα παλεύουμε με τους φόβους και τα σκοτεινά σημεία, του κόσμου και τα δικά μας. Αν είμαι αρκετά καλή, αν θα με πιστέψουν, αν το αξίζω, αν το αντέχω, αν θα τα καταφέρω, αν…
Υπήρξαν στιγμές που τα κοινωνικά στερεότυπα, οι προκαταλήψεις, ο οπισθοδρομικότητα σάς έβαλαν φρένο;
Για μένα, σημαντικό σταυροδρόμι που χάραξε ένα πριν και ένα μετά στη ζωή και στην ταυτότητα μου ήταν η μητρότητα. Πριν γίνω μητέρα οι φόβοι μου ήταν λίγο πολύ οι συνηθισμένοι: μήπως κάτι δεν πάει καλά στην εγκυμοσύνη, αν θα τα καταφέρω στη γέννα, πώς θα γίνω καλή μάνα, αν θα ξανακοιμηθώ ποτέ…
Αυτό που δεν περίμενα με τίποτα ήταν όλα όσα ήρθαν μετά. Το πόσο δύσκολο είναι να ανταπεξέλθεις σε όλα, το πόση πολλή κριτική δέχεσαι από παντού, το πόσο ανηφόρα γίνεται η δουλειά, το πόσο αλλάζεις εσύ και το πόσο δύσκολα το δέχονται οι άλλοι, το πόσο απέραντα μοναχική είναι στην πραγματικότητα η μητρότητα. Όλα αυτά πασπαλισμένα με γερές δόσεις αβεβαιότητας, φόβου, αυτομαστιγώματος και τύψεων. Να πούμε εδώ για όσους δεν το ξέρουν ότι οι εργαζόμενες μαμάδες (Σημείωση: όλες οι μαμάδες είναι εργαζόμενες, μέσα και έξω από το σπίτι) κοιμόμαστε και ξυπνάμε με τύψεις, τρώμε με τύψεις, διορθώνουμε την παρουσίαση για τη δουλειά με τύψεις, μιλάμε στο τηλέφωνο με τύψεις, ζούμε με τύψεις. Εναποθέτω τις ελπίδες μου στο γεγονός ότι όλες αυτές τις κουβέντες που κάνουμε τώρα, τις κάνουμε για να μην πεθάνουμε τουλάχιστον με τύψεις.
Τι ήταν αυτό που σας έδωσε ώθησε, που σας βοήθησε να μην εγκαταλείψετε;
Στο παρελθόν υπήρξαν πολλοί λόγοι, πολλές σκέψεις που με έκαναν να συνεχίσω, μου έδωσαν δύναμη σε συγκεκριμένες στιγμές ή με βοήθησαν να μην τα παρατήσω, όχι πάντα με θετικό αποτέλεσμα όμως. Θέλω να πω ότι το να συνεχίζεις πάση θυσία, να προχωράς μπροστά με παρωπίδες σαν να μην υπάρχει άλλη κατεύθυνση και παρόλα τα εμπόδια για να μην απογοητεύσεις κανένα, για να μην αφήσεις καμία ευκαιρία να πάει χαμένη, για να μην μπορεί κανείς να στο καταλογίσει αργότερα…δεν είναι ίσως οι καλύτεροι λόγοι. Τώρα πια βρίσκω ώθηση και δύναμη σε δύο πράγματα: το ένα είναι τα παιδιά μου, τα δικά μου τα παιδιά αλλά και η επόμενες γενιές γενικά, αυτά που έρχονται μετά και που θέλουμε να είναι καλύτερα. Και το άλλο είναι να κάνω αυτό που αγαπώ. Όταν δουλεύω σε μία πρόταση στην οποία πιστεύω βαθιά, όταν βρισκόμαστε με μια ομάδα νέων που έχουν φτερά, όταν ξυπνάω το πρωί και χαμογελάω μόνη μου στον καθρέφτη γιατί ξέρω ότι κάτι καλό “μαγειρεύουμε” σήμερα. Είναι ευλογία να κάνεις αυτό που σε συνταράσσει, αυτό στο οποίο πιστεύεις, αυτό που σε αναστατώνει! Αυτό μου δίνει δύναμη. Για λίγο, μετά αρχίζουν οι τύψεις που λέγαμε…
Βιώνει η Ελληνίδα την ισότητα; Είναι μακρύς ο δρόμος να την κατακτήσει; Ποια είναι τα προαπαιτούμενα;
Νομίζω πως βιώνουμε απλώς κάποιες στιγμές ισότητας και κάποιες σταγόνες δικαίωσης, αλλά είναι γεγονός ότι γενικά υπάρχει μια οπισθοδρόμηση σε θέματα έμφυλης ισότητας και ατομικών ελευθεριών. Η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Ευρωπαïκής Επιτροπής σε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία αντιμετωπίζει το γνωστό πλέον sofagate και δηλώνει πως αισθάνθηκε μόνη σαν γυναίκα και σαν Ευρωπαία. Αν η Πρόεδρος της Κομισιόν έχει αυτή την αντιμετώπιση, φανταστείτε όλες εμάς τις υπόλοιπες.
Tην ίδια εποχή η Τουρκία απέρχεται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, σημαντικότατη συμφωνία που αφορά στην πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, ενώ το νούμερο των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και γυναικοκτονίας στην χώρα εκτινάσσεται στα ύψη.
Αλλά όχι μόνο στην Τουρκία. Στην Ισπανία τα επίσημα στοιχεία δείχνουν πάνω από 100 εξακριβωμένες γυναικοκτονίες κάθε χρόνο και πολλές χιλιάδες καταγγελίες για σεξουαλικά εγκλήματα με θύματα γυναίκες και παιδιά.
Από την άλλη, ξέρουμε ότι η πανδημία του κορωνοϊού έχει τιμωρήσει σε όλο τον κόσμο περισσότερο τις γυναίκες. Οι Ελληνίδες, μαζί με τις γυναίκες ανά την υφήλιο, έχουν επωμισθεί ακόμα περισσότερο και από πριν τις φροντίδες των παιδιών και άλλων εξαρτώμενων μελών στην οικογένεια, την ευθύνη της τηλεκπαίδευσης και το κόστος της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης που ζούμε.
Σύμφωνα με την ετήσια αναφορά του οργανισμού Women on Top για το 2020, στην Ελλάδα το 47,1% των γυναικών που έλαβαν μέρος στις έρευνες αναφέρουν ότι “στις νέες συνθήκες είναι εκείνες που απολύονται πρώτες, τίθενται σε διαθεσιμότητα ή δεν προσλαμβάνονται λόγω των ευθυνών φροντίδας που αναλαμβάνουν στο σπίτι”. Μάλιστα θεωρούνται πρώιμα τα στοιχεία αυτά, καθώς υπάρχει η βεβαιότητα ότι ακόμα δεν έχουμε δει όλες τις επιπτώσεις της κρίσης να ξεδιπλώνονται και ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν μέσα στα επόμενα χρόνια.
Παράλληλα, επανέρχεται δυναμικά σε όλη την υφήλιο και απλώνεται και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα φυσικά τα τελευταία χρόνια ένας δηλητηριώδης ακροδεξιός πολιτικός λόγος, ένα hatespeech έντονα σεξιστικό και ρατσιστικό, που μας φέρνει αντιμέτωπες πάλι με τους ίδιους αγώνες, για δικαιώματα που θεωρούσαμε κεκτημένα.
Τα προαπαιτούμενα που ρωτάτε είναι πολλά, αλλά εγώ θα ξεκινούσα με το να λέμε επιτέλους τα πράγματα με το όνομά τους (έμφυλη βία, γυναικοκτονία, σεξιστικό σχόλιο και όχι “αστείο”), να υπάρχει υπεύθυνη ενημέρωση στα ΜΜΕ και συλλογή επίσημων στοιχείων, στήριξη των οργανισμών που δουλεύουν τοπικά με ευάλωτες ομάδες, μια ανθρώπινη διαχείριση του μεταναστευτικού θέματος και του προσφυγικού που πλήττει πολλές γυναίκες και τις οικογένειές τους, κίνητρα για τις επιχειρήσεις να γίνουν σύμμαχοι στον αγώνα για ισότητα, προστασία παντού και πάντα των παιδιών, εκστρατεία εκπαίδευσης στα σχολεία και στις γειτονιές για να μην διαιωνίζουμε οπισθοδρομικές καταστάσεις, πατριαρχικές πεποιθήσεις και βίαιες πρακτικές. Είναι τόσα πολλά…
Ιδανικά τι θα θέλατε να πετύχετε μέσα από το μοίρασμα της προσωπικής σας ιστορίας
Θέλω πάρα πολύ αυτό το βιβλίο να το διαβάσουν γυναίκες και άνδρες. Πιστεύω ότι πολλές γυναίκες θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους μέσα στις ιστορίες, θα διαβάσουν στιγμές τους, θα δουν γραμμένο αυτό που ήδη ξέρουν, ότι δεν είναι μόνες και ότι δεν συμβαίνει μόνο σε εκείνες. Πιστεύω ακόμη ότι πολλοί άνδρες θα αναρωτηθούν για κάποια πράγματα, ίσως εκπλαγούν και λίγο αλλά και εκείνοι πιστεύω πραγματικά ότι θα αναγνωρίσουν τα τοπία, τα συναισθήματα, τις καταστάσεις. Το Είμαι Επικίνδυνη δεν είναι “ένα παράθυρο στα άδυτα της γυναικείας ψυχής” όπως λέγανε παλιά στις παρουσιάσεις των βιβλίων, αλλά ένα παράθυρο στην Ελλάδα του σήμερα. Πολλές από τις ιστορίες έρχονται να μας πουν ακριβώς αυτό, ότι οι άνδρες δεν μπορούν παρά να είναι σύμμαχοι και μέρος της λύσης.
Ειδικά με τη δική μου ιστορία, θέλησα να δώσω φωνή στο κομμάτι του γυναικείου κινήματος που λέει ότι η νίκη ή είναι για όλες ή δεν είναι νίκη και στη σκέψη ότι κάθε πολιτική πράξη είναι και προσωπική και το αντίθετο, κάθε προσωπική στάση και ιστορία είναι και πολιτική ταυτόχρονα.
Για αυτό επιμένω τόσο στο θέμα των προνομίων και στην πεποίθηση ότι έτσι όπως τα προβλήματα είναι συστημικά, οι λύσεις πρέπει και αυτές να είναι συλλογικές. Πάνω από όλα, εύχομαι όλες οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες να συν-κινηθείτε με τις ιστορίες μας, να κλάψετε, να γελάσετε, να θυμώσετε ίσως, γιατί όχι. Και κυρίως να αρχίσετε να κοιτάζετε με άλλα μάτια τις επικίνδυνες γύρω σας.
*Τα συγγραφικά δικαιώματα από την πώληση του βιβλίου θα διατεθούν για την αρωγή οργανισμών που υποστηρίζουν γυναίκες που έχουν υποστεί έμφυλη βία. Μια ιδέα και πρωτοβουλία της Women Act σε συνεργασία με την αθηΝΕΑ, με την υποστήριξη του Women on Top.
Διαβάστε επίσης:
Στέλλα Καπεζάνου: «Οι γυναίκες οφείλουμε να είμαστε υποστηρικτικές μεταξύ μας»
Σχετικά Άρθρα
Google News