Η Δανάη Στράτου δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Πρόκειται για μία σπουδαία εικαστικό που μέσα από το έργο της ασχολείται με σύγχρονα ζητήματα, όπως η μετανάστευση, η ζωή στις σύγχρονες πόλεις, η αύξηση του πληθυσμού και η σχέση με το περιβάλλον καθώς και ή οι πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις σε όλο τον κόσμο. Από το 1997 μέχρι σήμερα έχει συστηματική παρουσία σε σημαντικές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις διεθνώς. Το 2010 ίδρυσε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Vital Space, μια καλλιτεχνική διεπιστημονική πλατφόρμα που δραστηριοποιείται διεθνώς με σύγχρονα θέματα της τέχνης και της πολιτικής με σκοπό να προσεγγίσει τα ζωτικά ζητήματα της εποχής μας και να τα προβάλλει στο ευρύτερο κοινό μέσα από την καλλιτεχνική οπτική. Πρόσφατα εκλέχθηκε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του mέta – Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού το οποίο μέσω της έρευνας και της τέχνης, θα υποστηρίζει, θα επεξεργάζεται και θα επεκτείνει τους στόχους του ΜέΡΑ25, του DiEM25 και της Προοδευτικής Διεθνούς, σε θεωρητικό αλλά και πρακτικό επίπεδο.
Σε ένα καλοκαίρι αμηχανίας αλλά και επιτακτικής ανάγκης για εξωστρέφεια, μετά την εμπειρία του πολύμηνου εγκλεισμού, το mέta… παίρνει τους δρόμους και διοργανώνει ένα καλλιτεχνικό οδοιπορικό, το mέta μπουλούκι! Προσπερνώντας τα οργανωτικά εμπόδια που ορθώνει η πανδημία, μας καλεί να συναντηθούμε ξανά, να αποτινάξουμε την αποθάρρυνση, να μιλήσουμε με τη γλώσσα της τέχνης για το όραμα μιας άλλης κοινωνίας και να στηρίξουμε τους ανθρώπους του πολιτισμού που δοκιμάστηκαν αυτή την περίοδο όσο λίγοι.
Με αφορμή αυτό εμείς είχαμε μία εφ όλης της ύλης συζήτηση με τη Δανάη Στράτου…
Πώς σας πετυχαίνουμε την περίοδο αυτή μετά την πανδημία και την πολιτιστική σιωπή του ενός χρόνου; Πώς περάσατε; Αναθεωρήσατε πράγματα και αξίες;
Σε προσωπικό επίπεδο υπήρξα, για να είμαι ειλικρινής, τυχερή, γιατί μπόρεσα να περάσω αυτό το διάστημα στην Αίγινα, όπου φυσικά το περιβάλλον είναι πολύ ευχάριστο, διότι είμαι κοντά στη φύση, βλέπω τον ορίζοντα, πηγαίνω στη θάλασσα και έχω μία δυνατότητα “αναπνοής” που τόσοι και τόσοι άνθρωποι στερούνται. Σε συλλογικό επίπεδο βεβαίως, τα πράγματα είναι δύσκολα. Και εννοείται ότι ο καθένας από μας έχει αισθανθεί ίσως μία απομόνωση από τους ανθρώπους τους δικούς του, τους φίλους κτλ. Παρόλα αυτά, το διάστημα αυτό στο οποίο μπορέσαμε να χαλαρώσουμε λίγο, νομίζω έχει και κάποια θετικά στοιχεία. Σαν να μπήκε μια παύση κατά κάποιον τρόπο στους φρενήρεις ρυθμούς στους οποίους ζούσαμε τις τελευταίες δεκαετίες και οι οποίοι κατά επέκταση μας απομάκρυναν ίσως από τα από τα θέλω μας και τον εαυτό μας τον ίδιο. Το θεωρώ λοιπόν μία ευκαιρία εκεί που τρέχαμε πίσω από τα πράγματα και τις καταστάσεις να ξανασκεφτούμε και να επανεκτιμήσουμε κάποιες αξίες και κάποιες προτεραιότητες. Είναι νομίζω σημαντικό το να θυμηθούμε τις πραγματικές αξίες και αυτά που πραγματικά μας δίνουν τη χαρά και την ευτυχία στη ζωή μας. Θεωρώ ότι αυτό το διάστημα βοήθησε με αυτό τον τρόπο αρκετό κόσμο να ξαναβάλει τα πράγματα σε μία άλλη βάση.
Ως προς τα πολιτιστικά θέματα και πάλι θα έλεγα πως η απουσία πλήρους πολιτιστικής δράσης (το να μην μπορεί να πάει κάποιος ένα θέατρο, ένα σινεμά, σε μία έκθεση) οπωσδήποτε ήταν δύσκολη. Προφανώς αισθανθήκαμε μία απομόνωση από την κοινωνία καθώς ήμασταν αποκλεισμένοι από τα πράγματα του πολιτισμού και της κοινωνίας, αυτό λοιπόν πιστεύω ότι βοηθάει στη συνειδητοποίηση της σημασίας και της πραγματικής αξίας του να είμαστε σε διάλογο με τα πολιτιστικά πράγματα.
Σε προσωπικό επίπεδο εγώ μπόρεσα να δουλέψω. Επέστρεψα σε κάποια πράγματα που ίσως τα είχα αφήσει λίγο πιο πίσω. Δηλαδή στο να δουλέψω πάλι με τα χέρια μου, να ξαναεπισκεφτώ παλαιότερες ιδέες, να τις ξαναπιάσω από την αρχή. Είχα επίσης την ευκαιρία ανάμεσα από τα lockdown να δουλέψω πάνω σε δύο πολύ σημαντικά έργα: το ένα ήταν τα “Νήματα Μνήμης” στην Πάτρα, το οποίο ήταν μία μεγάλη in situ εγκατάσταση, η οποία υλοποιήθηκε στο παλαιό εργοστάσιο της Πειραϊκής-Πατραϊκής και μια δευτερη εκτέλεση του ίδιου έργου υλοποιήθηκε στη Σλοβενία και πάλι σε ένα εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας. Κάποια άλλα έργα ακόμα ξεκίνησαν και προχωράνε.
Γενικά σε συλλογικό επίπεδο πιστεύω ότι αυτή η δύσκολη συγκυρία είναι μία μεγάλη ευκαιρία στο να φανταστούμε ξανά τον κόσμο εκ νέου και να δουλέψουμε εκ νέου προς μια νέα κατεύθυνση προς μια κοινωνία στην οποία θέλουμε να ζούμε και να κάνουμε τις κινήσεις και τις δράσεις αυτές που χρειάζεται για να πετύχουμε αυτό το πράγμα.
Αναφορικά με τον Πολιτισμό, θεωρείτε πώς θα μπορούσε να τύχει διαφορετικής αντιμετώπισης εν μέσω πανδημίας;
Εννοείται ότι θα μπορούσε το Υπουργείο Πολιτισμού να αντιμετωπίσει πολύ διαφορετικά τον χώρο του πολιτισμού και τους καλλιτέχνες κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Χρειαζόταν πολύ πιο συστηματική και ουσιώδης υποστήριξη, διότι στη χώρα μας δυστυχώς πάρα πολλοί καλλιτέχνες λόγω της οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας είχαν κλείσει τα βιβλία τους και αν ήταν σαν να μην υπάρχουν ως προς τα μικρά επιδόματα τα οποία δόθηκαν. Άρα χρειαζόταν μία πολύ πιο ευαισθητοποιημένη και πραγματική σχέση με την κοινωνία και με το χώρο αυτόν, για να μπορέσει η κυβέρνηση να υποστηρίξει τους καλλιτέχνες και την δημιουργία γενικότερα σε αυτή την περίοδο.
O ρόλος του πολιτισμού αυτήν την εποχή ποιος θα μπορούσε να είναι; Η Τέχνη τελικά μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και πώς;
Ο πολιτισμός και η τέχνη είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ζωής του ανθρώπου. Άρα και ο ρόλος του είναι νευραλγικής σημασίας, διότι ο πολιτισμός εξανθρωπίζει την κοινωνία. Η τέχνη, η οποία αποτελεί μία βαθιά ανάγκη μέσα στον άνθρωπο έκφρασης και δημιουργίας, είναι σαν ένα ποτάμι: δεν μπορείς να το σταματήσεις. Από τους ανθρώπους των σπηλαίων υπάρχουν για παράδειγμα οι σπηλαιογραφίες του Lascaux που είναι οι πρώτες εικόνες δημιουργίας του ανθρώπου που έχουν βρεθεί και έχουν υπάρξει πολλές έρευνες ακριβώς γιατί έγιναν και τι σημαίνουν. Δεν θα μπω τώρα σε αυτή την ανάλυση, παρόλο που είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ και το έχω μελετήσει αρκετά.
Η τέχνη ίσως αυτή καθεαυτή δεν αλλάζει τον κόσμο, είναι απαραίτητη όμως για να αναπνέει ο άνθρωπος για να μπορεί το μυαλό του να φανταστεί. Γιατί χωρίς την πιθανότητα της ενεργοποίησης της φαντασίας δεν είμαστε άνθρωποι, αλλά απλά ζώα. Η τέχνη μάς βοηθάει να καταλάβουμε τον κόσμο: μέσα από αυτήν φωτίζονται τα συμβαίνοντα και όταν κατανοήσουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε μπορούμε να φανταστούμε και τον κόσμο αλλιώς και έτσι μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Δεν υπάρχει κάποιος άλλος που θα αλλάξει τα πράγματα για εμάς, ο καθένας από εμάς πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του και μέσα από το δικό του αγώνα, στον βαθμό που του αναλογεί να διαμορφώσει τον κόσμο έτσι όπως μπορεί να τον φανταστεί, να διαμορφώσει τον κόσμο στον οποίο θέλει να ζει. Καταρχάς θέλω να πιστέψω ότι οι άνθρωποι θέλουν να διαμορφώνουν ένα κόσμο πάντα καλύτερο, δικαιότερο, δημοκρατικότερο. Η τέχνη πιστεύω ότι βοηθάει σε αυτό γιατί είναι αυτή που απελευθερώνει τις θετικές δυνάμεις στον ανθρώπο και στην κοινωνία και ακριβώς για αυτό το λόγο θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό, ειδικά σε στιγμές κρίσης, να μπορεί να αναπνέει και να ζει. Έτσι ο κόσμος μας μπορεί και να πάρει ένα καλύτερο δρόμο.
Τι είναι το «mέta μπουλούκι», πώς προέκυψε και βάσει ποιας λογικής επιλέχθηκαν αυτές οι παραστάσεις;
Το «mέta μπουλούκι» είναι ένα καλλιτεχνικό οδοιπορικό με έξι σταθμούς σε όλη την Ελλάδα, στο οποίο συνδυάζονται είδη παλιά και νέα, όπως το Θέατρο Σκιών του Θωμά Αγραφιώτη, η stand up comedy της Ήρας Κατσούδα και της Δήμητρας Νικητέα και οι μουσικές του Κωνσταντή Πιστιόλη. Προέκυψε από την ανάγκη μας να συστηθούμε στο ευρύτερο κοινό, να διασταυρωθούμε σε επίπεδο βάσης με τις ανησυχίες του, να επαναδιεκδικήσουμε τον δημόσιο χώρο μετά την εμπειρία του εγκλεισμού, να πειραματιστούμε πέρα από τη διάκριση υψηλής και λαϊκής κουλτούρας και να φέρουμε στο προσκήνιο την ίδια τη γλώσσα της γιορτής ως έμμεσο άλλα σαφές πολιτικό επιχείρημα. Επιλέξαμε νέους, αλλά ήδη καταξιωμένους καλλιτέχνες που να μπορούν να υπηρετήσουν αυτές τις πολλαπλές διασταυρώσεις. Ήταν άλλωστε σημαντικό για εμάς να επιστρέψουμε μέρος των πόρων που μας διατίθενται στην κοινωνία, μέσα από ένα δωρεάν θέαμα που δεν θα περιοριστεί στα τείχη του Λεκανοπεδίου, αντιθέτως θα περιοδεύσει, σε όσα μπορούσαμε, σημεία στην Ελλάδα.
Μιλήστε μας για το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού (mέta). Ποιος ο στόχος του και που διαφέρει από τα άλλα πολιτιστικά κέντρα;
Το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού ιδρύθηκε το 2020, με βάση τα προβλεπόμενα για τη χρηματοδότηση των κοινοβουλευτικών κομμάτων, ως ερευνητικός αλλά και καλλιτεχνικός οργανισμός, συνδεόμενος με το ΜΕΡΑ25, το πανευρωπαϊκό κίνημα Diem25 και την Προοδευτική Διεθνή. Η μεγάλη του ιδιαιτερότητα σε σχέση με αντίστοιχα κέντρα είναι αφενός ο διεθνής και διεθνικός χαρακτήρας του (αρκεί ενδεικτικά να αναφέρω ότι στο Συμβουλευτικό Σώμα του mέta συμμετέχουν προσωπικότητες όπως ο Noam Chomsky, ο Brian Eno, ο Srecko Horvat, ο Νίκος Θεοχαράκης, ο James K. Galbraith,ο Ken Loach, η Beral Madra κ.ά.), καθώς και η προγραμματική επιλογή να κινηθούμε τόσο με ακαδημαϊκές όσο και με πολιτιστικές δράσεις. Θέλουμε με τη γλώσσα τόσο του ποιήματος όσο και του επιχειρήματος να τροφοδοτήσουμε την αναζήτηση εναλλακτικών στην δυστοπική πραγματικότητα που μας περιβάλλει, πέρα από τον καπιταλισμό που έχει ήδη μεταμορφωθεί σε τεχνοφεουδαρχία.
Τι είναι αυτό που σας θυμώνει περισσότερο όταν κοιτάτε γύρω σας στο ελληνικό πολιτιστικό τοπίο;
Οι κλειστοί ορίζοντες. Το ότι οι νέοι δημιουργοί που εισέρχονται τώρα στον χώρο έχουν να υπερπηδήσουν πολλαπλάσια εμπόδια απ’ ό,τι η δική μου γενιά. Επίσης, ο επαρχιωτισμός: η υποτίμηση των δυνατοτήτων αυτής της χώρας στο όνομα μιας μυθοποιημένης Ευρώπης με την οποία δεν συνομιλούμε ισότιμα και σε βάθος.
Ποιο έργο τέχνης θα λέγατε πως αντικατοπτρίζει την Ελλάδα του σήμερα;
Δεν σχεδιάστηκε ως έργο τέχνης, αλλά αποτελεί μιαν “εγκατάσταση” που συμπυκνώνει όλη την κακοδαιμονία της Ελλάδας του Κυριάκου Μητσοτάκη και της Λίνας Μενδώνη. Αναφέρομαι στην επέμβαση με τσιμέντο στην επιφάνεια της Ακρόπολης, όχι μόνο ως αισθητικό τραύμα, αλλά και ως πρόταση “ανάπτυξης”, με τη χώρα παραδομένη στις ανάγκες του μαζικού τουρισμού και τον πολιτισμό της έρμαιο στις διαθέσεις ιδιοτελών χορηγών και ιδρυμάτων.
Θεωρείτε πως όταν βγούμε από την περιπέτεια αυτή, θα έχουμε γίνει καλύτεροι σαν άνθρωποι και σαν κοινωνία;
Εξαρτάται ακριβώς από το αν θα αντιδράσουμε, αν θα αναλάβουμε τις ευθύνες μας, για να υπάρξει η αλλαγή προς μία πιο θετική κατεύθυνση στην κοινωνία, τη φύση και κατ’ επέκταση την ανθρωπότητα και τη ζωή στον πλανήτη.
Τα ζητήματα είναι πολλά, αλλά κάθε περιπέτεια και κάθε δυσκολία είναι μία ευκαιρία να δούμε και να φανταστούμε τον κόσμο εκ νέου και να αλλάξουμε πορεία. Θέλω να πιστεύω πως ναι, αλλά δεν είναι θέμα τύχης, είναι θέμα απόφασης και μάλιστα συλλογικής. Εμείς δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση, αγωνιζόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις για να ενεργοποιήσουμε και να εμπνεύσουμε τους νέους και όσους μπορούμε να προσεγγίσουμε προς μία τέτοια κατεύθυνση.
Είστε παντρεμένη με τον Γιάνη Βαρουφάκη. Πώς μπορεί να ισορροπήσει μία σχέση ανάμεσα σε μία εικαστικό και σε έναν οικονομολόγο και πολιτικό;
Είναι ενδιαφέρον που η ερώτηση αυτή δεν τίθεται ποτέ στον (άνδρα) πολιτικό! Η ισορροπία, πάντως, σε μία σχέση δεν πιστεύω πως έχει να κάνει με τα επαγγέλματα του καθενός, αλλά βασίζεται καταρχάς στην αγάπη και δεύτερον στο σεβασμό του ενός προς τον άλλο. Επίσης στη δουλειά πάνω στη σχέση, γιατί νομίζω πως αν την αφήσεις στην τύχη της θα σε αφήσει και αυτή. Με τον Γιάνη έχουμε πολλά κοινά στο πώς βλέπουμε τον κόσμο, δεν είναι ένας συνηθισμένος οικονομολόγος και πολιτικός θεωρώ. Οραματιζόμαστε και αγωνιζόμαστε για να γίνει ο κόσμος καλύτερος, να γίνει ένας κόσμος στον οποίο να θέλουμε να ζούμε εμείς και οι επόμενες γενιές. Ο καθένας μέσα από τη δική του δουλειά και τη δική του οπτική. Κάποτε μάλιστα και με κοινά project όπως ο διεπιστημονικός-καλλιτεχνικός οργανισμός Vital Space που συνιδρύσαμε το 2010 και αποτελεί κατά μία έννοια τον προπομπό του mέta. Βρισκόμαστε σε έναν συνεχή διάλογο από την πρώτη μέρα που είμαστε μαζί και αυτός συνεχίζεται.
Ψάχνοντας για εσάς στο διαδίκτυο, διάβασα πώς ενδέχεται να είστε η Ελληνίδα φοιτήτρια που ενέπνευσε το επιτυχημένο τραγούδι Common People των Pulp”. Ισχύει κάτι τέτοιο και αν ναι, μας λέτε την ιστορία αυτή;
Αυτή είναι μία ερώτηση στην οποία δεν απαντώ ποτέ, αν μη τι άλλο διότι κανείς δεν ξέρει ποτέ τις πραγματικές πηγές έμπνευσης ενός καλλιτέχνη. Γιατί δεν ρωτάτε τους ίδιους τους Pulp, που δεν έχουν μιλήσει για αυτό όλα τα προηγούμενα χρόνια;
Μελλοντικά σχέδια-όνειρα;
Τα σχέδια και τα όνειρα δεν σταματούν ποτέ, αν και η ζωή βέβαια φέρνει πολλές φορές τα δικά της. Στο άμεσο μέλλον πάντως, προετοιμάζω μία ατομική έκθεση με πολιτική και περιβαλλοντική αιχμή τον επόμενο Μάιο, η οποία θα είναι η πρώτη μου εμφάνιση με νέο έργο στην Αθήνα μετά από αρκετό καιρό, ενώ συζητώ και για μία έκθεση στα Χανιά. Επίσης το επόμενο φθινόπωρο θα έχω μια residency στη Δυτική Αυστραλία φιλοξενούμενη του The Farm Margaret River. Την εξασφάλισα μεταξύ 200 υποψηφίων, καθώς η πανδημία που έδωσε τον χρόνο να δουλέψω εξαντλητικά την πρόταση. Είχε τελικά και τα καλά του ο εγκλεισμός…
Διαβάστε επίσης
Ιουλίτα Ηλιοπούλου: «Την εποχή την φτιάχνουμε εμείς. Ας αντισταθούμε λοιπόν εμείς!»
Σχετικά Άρθρα
Google News