Έξι διαφορετικές γυναίκες, έξι διαφορετικές ζωές, έξι διαφορετικές ιστορίες. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας εμείς μιλήσαμε με τη σκηνοθέτιδα Ιόλη Ανδρεάδη, τη συγγραφέα και δημοσιογράφο Μανίνα Ζουμπουλάκη, την τραγουδίστρια Ασπασία Θεοφίλου, την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σεισμολογίας Βασιλική Κουσκουνά, τη δημοσιογράφο Ελεονώρα Ορφανίδου και την πρώην τραπεζικό και νυν νοικοκυρά Θεανώ Σκαρβέλη. Έξι γυναίκες διαφορετικών ηλικιών που ζουν και εργάζονται σε διαφορετικούς χώρους μοιράζονται μαζί μας το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα του 2021.
Ιδού οι ματιές τους (σε αλφαβητική σειρά):
Ιόλη Ανδρεάδη, σκηνοθέτις θεάτρου
Ένα από τα βαθύτερα αίτια των φαινομένων βίας που βγαίνουν στο φως στο χώρο του θεάτρου, είναι η πολύχρονη κρίση στο χώρο της παιδείας και του πολιτισμού. Αυτή συνίσταται (και) στη μεθοδευμένη καλλιέργεια της συσσώρευσης άχρηστης γνώσης έναντι της πρωτοβουλίας, της δημιουργίας και της κριτικής σκέψης – και έχει συντελέσει σε ένα συλλογικό τρόπο θεώρησης του κόσμου ο οποίος βασίζεται σε αναμασημένα στερεότυπα: για τη γυναίκα, τη γυναίκα στην εργασία, τον έρωτα, τα παιδιά, τα διαφορετικά επαγγέλματα και το ποιοί «κάνουν» για ποια. Αυτά διαμορφώνουν συνειδήσεις, συμπεριφορές, ακόμη και στους πιο ανοιχτόμυαλους, πόσο μάλλον στα πιο συντηρητικά στοιχεία μιας κοινωνίας.
Έτσι για γιατρός, δικηγόρος, βουλευτής, διευθυντής, σκηνοθέτης – ανάμεσα στα πολλά παραδείγματα επαγγελμάτων με κύρος – «κάνει» – οπωσδήποτε – ο άντρας, ενώ για νοσοκόμα, γραμματέας, βοηθός – «κάνει» πιο πολύ μια γυναίκα.
Παράλληλα υπάρχουν και κάποιοι άντρες με εξουσία (συνήθως), που, με το πρόσχημα της τέχνης, αλλά και με το πρόσχημα της διδασκαλίας – και με το δόλωμα της βοήθειας για την επαγγελματική ανέλιξη – εκμεταλλευονται ψυχικά/σεξουαλικά (και δεν μπορουμε να μιλαμε για “παρεξηγημένο φλερτ” καθως δεν ειναι κατι που συμβαινει στο δρόμο ή στο μπαρ –αλλά μέσα στον χώρο της εργασίας), εκμεταλλεύονται, λοιπόν, το μυαλό και το σώμα γυναικών ή γενικότερα ατόμων ευάλωτων.
Μαζί με τα παραπάνω παραδείγματα των προκλήσεων, που σε καμία περίπτωση δεν εξαντλούν το πλαίσιο της δουλειάς αυτής, το επάγγελμα του σκηνοθέτη αποτελεί (και) μία διέξοδο: του συναισθήματος, της φαντασίας, της ψυχής. Ο χρόνος και ο χώρος της συγγραφής ενός έργου, ο χώρος της πρόβας, είναι συνθήκες ελευθερίας. Οι γυναίκες σκηνοθέτες ζουν διαρκώς ζυγίζοντας τα αρνητικά και τα θετικά και αναζητούν τρόπους αποφυγής της αλλοτρίωσης, έκφρασης και δημιουργίας «καταφυγίων» για τις ίδιες και τους συνεργάτες τους.
Μανίνα Ζουμπουλάκη, συγγραφέας-δημοσιογράφος
Γράφω μυθιστορήματα με ηρωίδες που τα καταφέρνουν – οι κεντρικοί χαρακτήρες μου είναι πάντα γυναίκες, ακόμα κι όταν μεταμφιέζονται σε άντρες για να τα βγάλουν πέρα. Φυσικά και είμαι φεμινίστρια, ποια γυναίκα δεν είναι; Ποια γυναίκα χειροκροτεί την μισθολογική ανισότητα, την επαγγελματική στασιμότητα, την σεξουαλική παρενόχληση ή την γυναικεία κακοποίηση; Ποια γυναίκα πιστεύει ότι τα οικιακά είναι αποκλειστικά γυναικεία δουλειά, ότι τα παιδιά πρέπει να τα μεγαλώνουν οι γυναίκες, ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να ψηφίζουν ούτε να δουλεύουν;
Είχα την τύχη να γνωρίσω σπουδαίες δημοσιογράφους: την Ρούλα Μητροπούλου, τη Χαρά Λουκάκου, την Φλώρα Τζημάκα, την Αθηνά Γληνού, και κάμποσες ακόμα – ήταν καλύτερες από τους άντρες συναδέλφους τους αλλά αμφιβάλλω αν έβγαζαν περισσότερα λεφτά, κι αυτό με τσαντίζει πολύ. Αντίστοιχα σπουδαίες γυναίκες γνώρισα στο χώρο των σώου-μπίζνες… για αυτό και είμαι στην Wift.gr (Women in Film & Television), επειδή πιστεύω ότι οι γυναίκες είμαστε σούπερ άτομα, ότι πρέπει να πληρωνόμαστε ανάλογα, ΚΑΙ να έχουμε ίσες ευκαιρίες με τους άντρες σε όλους τους τομείς.
Κάθε φορά που μιλάω με γυναίκα άνω των 40, ξέρω ότι έχει ακούσει πολλές φορές τις φράσεις: «Πότε θα σε πάω για καφέ;», «Κάτσε κοντά μου, δε δαγκώνω», «Δεν είναι δουλειά για κορίτσια αυτή», «Άσε να κάνει ο Χ το σοβαρό λογαριασμό/πρόγραμμα/εξέλ/γύρισμα/ταμείο», «Σε πιάνουν υστερίες», «Εσύ φταις που γίνομαι έξαλλος μαζί σου», «Έχεις περίοδο/κλιμακτήριο, για αυτό κάνεις έτσι;» … Και ξέρω ότι «κάνει έτσι» η γυναίκα άνω των 40, ότι «κάνουμε έτσι» επειδή θυμώνουμε με τις αδικίες σε βάρος μας, ακόμα και με αυτές που προσποιούμαστε ότι δεν βλέπουμε, ή που νομίζουμε ότι έχουμε συνηθίσει…
Ασπασία Θεοφίλου- Τραγουδίστρια
Είμαι η Ασπασία Θεοφίλου τραγουδίστρια, ονειροπόλα, αγωνίστρια, μια γυναίκα του 2021. Μιας χρονιάς ορόσημο για τα γυναικεία δικαιώματα, που κι εμένα με βρίσκει να έχω κλείσει έναν “σκληρό” κύκλο της ζωής μου. Αποφάσισα επιτέλους να με συγχωρήσω και να με αποδεχτώ, έχοντας αφήσει πίσω μου λάθη, κακοποιητικές σχέσεις σε επαγγελματικό, φιλικό και προσωπικό επίπεδο. Η ημέρα της γυναίκας είναι η ιδανική συγκυρία να αγκαλιάσω τον εαυτό μου. Στα 42 μου χρόνια, στηρίζω την επιλογή μου να ζω μόνη μου, να κάνω δύο δουλειές για να βιοποριστώ και να ακολουθώ το δρόμο της καρδιάς μου καλλιτεχνικά. Η ημέρα της γυναίκας όμως είναι για μένα και μια υπενθύμιση για την συνεχή διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας.Οι γυναίκες εξακολουθούμε να ζούμε εγκλωβισμένες σε κοινωνικά στερεότυπα: πότε και με ποιόν θα παντρευτούμε, πότε θα κάνουμε παιδιά…
Αποφάσισα να ζήσω την ζωή που εγώ επιλέγω για μενα και σας ορκίζομαι οτι το κόστος είναι μεγάλο αλλά η ηδονή δεν περιγράφεται.Αυτή είναι όμως η μοίρα των δυνατών όπως λένε και οι στίχοι ενός τραγουδιού μου. Μέσα απο ένα τραγούδι εξάλλου μαζί με τη ΔΙΟΤΙΜΑ (που από το 1989 παρέχει στήριξη και αγωνίζεται για τα δικαιώματα των γυναικών) θα δώσουμε σύντομα ένα ηχηρό μήνυμα.
Δρ. Βασιλική Κουσκουνά- Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σεισμολογίας
Όταν στην δεκαετία του ’80 αποφάσισα να ασχοληθώ με την Φυσική του Εσωτερικού της Γης και συγκεκριμένα με την Σεισμολογία, διαπίστωσα ότι θα ήμουν από τις πρώτες γυναίκες σεισμολόγους στην Ελλάδα. Εκείνη την εποχή ο χώρος αυτός ήταν ανδροκρατούμενος, και η συγκεκριμένη επιστήμη αρκετά νέα. Η πρώτη μου αποστολή “πεδίου” -και η πρώτη μου δοκιμασία- θα ήταν θαλάσσια: 20 μέρες σε καράβι για γεωφυσικές έρευνες στο Βόρειο Αιγαίο, με διεθνή επιστημονική ομάδα. Τότε συνειδητοποίησα ότι αυτός ο κλάδος έχει τη γοητεία της εργασίας στο ύπαιθρο για συλλογή δεδομένων, αλλά και σκληρό αγώνα για να αποδείξεις ότι μπορείς να αντεπεξέλθεις στις δύσκολες συνθήκες των περιοχών που έχουν πληγεί από σεισμούς.
Παρόλο που με την πλειονότητα των συναδέλφων μου υπάρχει εξαιρετική συνεργασία, κάποιοι με αντιμετώπισαν με ανταγωνισμό που δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Το επιστημονικό έργο των γυναικών σεισμολόγων στην Ελλάδα και διεθνώς, επέβαλε την ισότιμη θέση μας στο χώρο. Συνεχίζω να πιστεύω ότι οι γυναίκες πρέπει να εργάζονται περισσότερο από άνδρες συναδέλφους τους για να αποδείξουν την αξία τους. Προσωπικά θεωρώ ότι η δική μου καταξίωση έγινε όταν ήμουν η πρώτη γυναίκα σεισμολόγος που βραβεύθηκε με υποτροφία Fulbright από τις ΗΠΑ.
Σήμερα έχουμε κατορθώσει να έχουμε μεγάλο αριθμό φοιτητριών που επιλέγουν να γίνουν σεισμολόγοι, σχεδόν τον ίδιο με τους φοιτητές. Παροτρύνω τις φοιτήτριές μου να ακολουθήσουν τον κλάδο και αρκετές από αυτές προσφέρουν εθελοντική εργασία στην ανάλυση σεισμών στον ελεύθερο χρόνο τους, ειδικά τώρα στην περίοδο της πανδημίας. Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι οι νέες γυναίκες είναι πολύ εξοικειωμένες με τις τελευταίες εξελίξεις της τεχνολογίας και είναι εξίσου ανταγωνιστικές με τους άνδρες συναδέλφους τους. Υπάρχουν, όμως, και κλάδοι της σεισμολογίας, όπως π.χ. η ιστορική και η κοινωνική σεισμολογία, όπου οι γυναίκες υπερτερούν διεθνώς. Οι κλάδοι αυτοί απαιτούν μια ολιστική προσέγγιση και τον συνδυασμό των κλασικών και κοινωνικών επιστημών με τις θετικές επιστήμες, με αποτέλεσμα ο αριθμός των δημοσιεύσεων και η παρουσία γυναικών σε διεθνή συνέδρια να είναι συντριπτικά μεγάλοι.
Στον εργασιακό τομέα, μια γυναίκα σεισμολόγος στην Ελλάδα του σήμερα αμφισβητώ ότι έχει ισότιμη αντιμετώπιση στην εξέλιξή της. Την ημέρα της γυναίκας αφιερώνω στην Δανή σεισμολόγο Inge Lehmann, η οποία παρά το γεγονός ότι ανακάλυψε τον εσωτερικό πυρήνα της γης, δεν κατόρθωσε ποτέ να λάβει την ανάλογη ακαδημαϊκή θέση στη χώρα της.
Ελεονώρα Ορφανίδου- Δημοσιογράφος- Βραβείο Μπότση 2019
Ήμουν μαθήτρια στο Λύκειο όταν ο καθηγητής των μαθηματικών της τάξης, μου άλλαξε τη ζωή. Μια ολόκληρη χρονιά, κατ’ εντολή του, στο Μάθημα της Κοσμογραφίας, σκαρφάλωνα σε μια καρέκλα για να κρεμάσω τον αντίστοιχο χάρτη στον πίνακα, και από κάτω, το φιλοθεάμον κοινό, ο ίδιος και οι συμμαθητές μου, σχολίαζαν, με γέλια και ψιθυριστά υπονοούμενα, τα πόδια μου! Ακούγεται μικρό, σχεδόν ανοησία. Στο κάτω-κάτω δεν με βίασε κανείς! Σωστά. Αλλά αν και ήθελα να σπουδάσω Αρχιτεκτονική, επέλεξα τη Νομική. Επίσης, ακόμη και σήμερα φοράω σχεδόν πάντα παντελόνια. Και έχω μια «αναίτια» αμηχανία όταν με παρατηρούν. Ο νέος μου επιφυλακτικός εαυτός συσκότισε ό,τι θεωρούσα φωτεινή πλευρά μου.
Μεγαλώνοντας, έμαθα ότι αυτός είναι ο γυναικείος κόσμος! Παρατηρώντας το σημερινό, πολύ βαρύ από τις αποκαλύψεις του #metoo, τοπίο, επαγγελματίας δημοσιογράφος, με πολυετή παρουσία και έκθεση στη δημόσια σφαίρα, νιώθω τυχερή που δεν απέκτησα νέες πληγές. Γιατί γύρω μας και εντός μιας υπαρκτής προόδου, γυναίκες ακόμη σκοτώνονται, βιάζονται, κακοποιούνται, απαξιώνονται, υποβαθμίζονται εξαιτίας παραγόντων που σχετίζονται με το φύλο τους. Όλες έχουμε να διηγηθούμε μια ιστορία επαγγελματικής υποβάθμισης, να θυμηθούμε ένα σεξιστικό υπονοούμενο στο ρεπορτάζ, μια ανάθεση σε άντρα ενός θέματος «πολύ σκληρού» για εμάς. Υπάρχουν στη δημοσιογραφία και ατοπήματα βαρύτερα, λάθη, σκιές, πληγές και ελπίζω εντός του ελληνικού #metoo να αναδειχθούν, να ανακουφιστούν οι άνθρωποι που έχουν πονέσει, και να γίνει αυτό το σπουδαίο επάγγελμα καλύτερο για όλους εμάς που το υπηρετούμε αλλά και για την κοινωνία.
Προσωπικά, ονειρεύομαι τη μέρα που η μετουσίωση της γυναικείας εμπειρίας σε δημοσιογραφικό προϊόν δεν θα είναι υποείδος ή και ψόγος (γυναικεία γραφή και άλλα τέτοια). Ονειρεύομαι τη μέρα που δεν θα είμαι καλή δημοσιογράφος γιατί «δημοσιογραφώ σαν άντρας» (μου έχει αποδοθεί αυτή η «τιμή» και μάλλον, λυπάμαι που το λέω, αυτό κάνω). Ονειρεύομαι ότι θα έχω «ένα δικό μου δωμάτιο», και θα προχωράμε όπως έγραφε η Βιρτζίνια Γουλφ έναν αιώνα πριν, «μόνες και η σχέση μας θα είναι με τον έξω κόσμο της πραγματικότητας και όχι με τον κόσμο των ανδρών και των γυναικών».
Θεανώ Σκαρβέλη- Πρώην υπάλληλος τράπεζας και νυν νοικοκυρά
Ονομάζομαι Θεανώ, του Βαΐου και της Χρυσάνθης, παλιά, γιατί τώρα, είμαι του Γιώργου, της Χριστίνας, της Νίκας, της Ζιζέλ και του Κούπερ. Πάνω από όλα, είμαι δικιά μου! Για να φτάσω όμως σ αυτό το σημείο, να με θεωρώ δικιά μου, πέρασα από κάτι συμπληγάδες, τις λες και ογκόλιθους!
Γεννημένη πριν από 55 χρόνια, σ ένα ορεινό χωριό του Αγρινίου, κατά λάθος!!! Και λέω κατά λάθος, γιατί βιαζόμουν και “βγήκα” 7μηνίτικη, σχεδόν κάτω από μία ελιά, λόγω βλάβης του ταξί που πήγαινε την μαμά μου στο νοσοκομείο!!!! Βρέθηκαν εκεί οι γονείς μου, λόγω δουλειάς του μπαμπά μου, στο υδροηλεκτρικό έργο του Αχελώου. Έκτοτε, δεν έχω πάει απ τα μέρη αυτά!
Μεγάλωσα στην Αφρική, τα καλύτερα παιδικά χρόνια… Γυρίσαμε Ελλάδα, λόγω του Aparthei. Δυστυχώς… Ακόμα έχω μνήμες, από τότε που ήμουν 4 χρόνων. Οφείλω την προσωπικότητά μου, στα απίθανα χρόνια που πέρασα εκεί! Γυρίσαμε λίγο μετά την Χούντα. Δυσκολεύτηκα λίγο να προσαρμοστώ, αλλά το ξεπέρασα γρήγορα. Άρχισα να δουλεύω και παράλληλα να σπουδάζω, από την ηλικία των 18 χρόνων. Συνολικά, δούλεψα 31 χρόνια!!! Σκληρά. Όλα, στον ιδιωτικό τομέα, με ό,τι συνεπάγεται αυτό…
Τα τελευταία 20 χρόνια, δούλεψα σε τράπεζα. Στην πιο σκληροπυρηνική. Αν υπήρχε τότε, το κίνημα metoo, θα είχαν κλείσει σπίτια. Δεν μου χαρίστηκε ποτέ τίποτα! Ανέβαινα τα “σκαλιά της επιτυχίας”, μόνη μου, χωρίς “βοήθεια”, που πολλοί μου πρότειναν. Αηδιάζω, μόνο που το ξανασκέφτομαι… Νύχτα, αξημέρωτα έμπαινα και νύχτα γύρναγα στο σπίτι μου, τις περισσότερες φορές κλαίγοντας για να ξεσπάσω!
Ευτυχώς, μετά από έναν αποτυχημένο γάμο στα 33 μου, ήρθε στη ζωή μου, αυτό το υπέροχο πλάσμα, το αγόρι μου, ο άντρας μου, που έβγαλε από μέσα μου, το πραγματικό μου εαυτό! Με έκανε μάνα, δύο φορές, στα 40 μου, με γαλήνεψε, με έκανε να αποδεχτώ και να αγαπήσω εμένα μέσα από εκείνον.
Όλοι είχαν πέσει να με “φάνε” γιατί είναι 10 χρόνια μικρότερος από εμένα!! Πού νά ‘ξεραν.
Τώρα, μπορώ να υπερηφανεύομαι, πως είμαι μία γυναίκα που δηλώνει “οικιακά”, χωρίς φόβο, με πολύ πάθος! Υποτίθεται πως είσαι πετυχημένη, μόνο όταν είσαι σε grande θέσεις. Φευ! Μύθος!
Λίγο πριν από το καλοκαίρι που μας πέρασε, έπαθα ένα ατύχημα, που με καθήλωσε για πολλούς μήνες, σ’ε ένα κρεβάτι! Ε λοιπόν, αυτό ήταν το έναυσμα, να μάθω να πλέκω. Είδα άπειρα βίντεο στο YouTube και ναιιιιι, φτιάχνω απίθανες τσάντες! Πρώην τραπεζικός, νυν πλέκτρια! Τίποτα δεν είναι απίθανο, τίποτα δε γίνεται τυχαία. Ευκαιρία για νέα καριέρα! Η ολοκλήρωση, έρχεται μόνο από αυτά που έχουμε στη ψυχή μας! Αρκεί να το βρούμε! Και το βασικότερο, είναι να μας αγαπάμε. Εμείς πρώτα και μετά όλοι οι άλλοι!
Ακολουθήστε μας στο Google News
και ενημερωθείτε πρώτοι για τα νέα άρθρα του
Google News