Ένα μουσείο που συνδέει το χθες με το σήμερα και το αύριο του τόπου, είναι το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων.
Γράφει και φωτογραφίζει η Ιφιγένεια Τσαντίλη M.Sc.
Δημοσιογράφος- Επικοινωνιολόγος
Για να τιμήσουμε τους αγώνες του γυναικείου φύλου ανά τους αιώνες τι πιο φυσικό από το να επισκεφθώ ένα Μουσείο με πλούσια ιστορικά κειμήλια, που συγκεντρώνει σημαίνοντα πρόσωπα και τα έργα τους.
Βρέθηκα στη Ζάκυνθο, εκεί όπου αναπαύεται ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός και όπου φυλάσσεται το πλούσιο και ανεκτίμητο έργο του.
Στο Μουσείο που φέρει το όνομά του και έχει πλούσια δράση μέχρι και σήμερα, πήγα για να ανακαλύψω ποιες γυναίκες βρίσκονται μεταξύ των Επιφανών Ζακυνθίων, που φιλοξενούνται στις αίθουσές του.
Με δεδομένο ότι η πρώτη Ελληνίδα συγγραφέας ήταν η Ζακυνθινή Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου (1801-1832), που άνοιξε το δρόμο της νεοελληνικής γυναικείας πεζογραφίας και έδωσε ένα από τα πρώτα δείγματα γυναικείας γραφής αλλά και φεμινιστικής σκέψης και ότι ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός αγάπησε και ύμνησε στο έργο του τη γυναίκα, θεώρησα ότι το Μουσείο θα διαπνέεται από γυναικείο αέρα.
Θυμάμαι τους στίχους από την Ξανθούλα, που μου έλεγε σα νανούρισμα η μητέρα μου: «Εφούσκωνε τ’ αέρι
λευκότατα πανιά,
ωσάν το περιστέρι
που απλώνει τα φτερά.»
Το επισκέφθηκα πάλι πρόσφατα για να προσκυνήσω το Μαυσωλείο του Σολωμού και του Κάλβου, που δεσπόζει στο ισόγειο και συνέχισα την εξερεύνηση στους ανεκτίμητους θησαυρούς του.
Πάντα φέρνω στη μνήμη μου όλες τις προηγούμενες φορές που το επισκέφθηκα από μικρό παιδί, για να νιώθω τον παλμό του και την πνευματική διάσταση των προσωπικοτήτων που ζουν πέρα από το χρόνο στις αίθουσες του Μουσείου.
Η επίσκεψη στο μουσείο
Στον 21ο αιώνα το Μουσείο Σολωμού είναι τόπος συνάντησης λογίων, ερευνητών και φοιτητών, με ομιλίες και εικαστικές εκθέσεις στο χώρο του -η πιο πρόσφατη της ζωγράφου Μαρίας Ρουσέα μέχρι 15/1/2023.
Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, εκτός από την έκθεση σπάνιων αντικειμένων και κειμηλίων -δειγμάτων της πνευματικής ζωής του τόπου, αλλά και της καθημερινότητας της ανώτερης αστικής και της άρχουσας τάξης, που είχαν πρόσβαση στα γράμματα και τις τέχνες τον 18ο, 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα- στόχο έχει να εμπλουτίσει και τις γνώσεις του επισκέπτη με νέα εκθέματα από τον 21ο αιώνα.
Από τον Μάρτιο του 2022 στο τιμόνι του ΔΣ είναι μια γυναίκα, η μαθηματικός Ελένη Πυλαρινού, που στηρίζει το «άνοιγμα» του Μουσείου προς τη νεότερη ιστορία.
Σε συνέντευξή της στην εφημερίδα ΕΡΜΗΣ αναφέρει: «Θέλουμε να εξελισσόμαστε συνεχώς και να γίνουμε ένα από τα πιο σημαντικά Μουσεία της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα και από τα πιο σημαντικά στο εξωτερικό».
Η Πρόεδρος του ΔΣ (φωτογραφία αρχείου)
Στους σκοπούς του Μουσείου είναι η γνωριμία του επισκέπτη με τα περισσότερα από τα σπάνια χειρόγραφα -μπορεί να τα μελετήσει και να τα ξεφυλλίσει με τη βοήθεια της τεχνολογίας και να πάρει πληροφορίες για το προσαρμοστικό σύστημα ηλεκτρονικής πλοήγησης- και η συμμετοχή του σε εκπαιδευτικές και άλλες δραστηριότητες, που διοργανώνονται στους χώρους του.
Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων χτίστηκε μετά τους σεισμούς του 1953, στην ιστορική πλατεία του Αγίου Μάρκου, σε οικόπεδο που δώρισε ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Ζακύνθου, και ανοικοδομήθηκε με οικονομική αρωγή του Κράτους, διαφόρων φορέων και πολλών ιδιωτών.
Το κτίριο του Μουσείου στεγάζει το μοναδικό Μαυσωλείο στην Ελλάδα και πολυάριθμα κειμήλια, που δωρίθηκαν από διάφορους φορείς και ιδιώτες, και λειτουργεί από τις 24 Αυγούστου 1966. Είναι βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών το 1978.
Με ξεναγεί στο Μουσείο η επί 20ετίας Διευθύντριά του, αρχαιολόγος Κατερίνα Δεμέτη και εξηγεί ότι διαχρονικά έχει πλούσια δράση, στα πολιτιστικά δρώμενα όχι μόνο του τόπου και της Επτανήσου, αλλά και εκτός των συνόρων. «Συνεργαζόμαστε με ερευνητές από Γερμανικό Πανεπιστήμιο και με το Πανεπιστήμιο Κύπρου, μεταξύ άλλων, ενώ το Μουσείο μας ανήκει στο Δίκτυο Μουσείων Ιονίων Νήσων», διευκρινίζει η κα Δεμέτη.
Σε ένα μουσείο με τόσο σπάνια εκθέματα που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα (ακρόπρωρο από γαλέρα της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου) μέχρι σήμερα, έρχεται ο επισκέπτης σε επαφή με το πλούσιο αρχειακό υλικό που συνδέεται μέσω της τεχνολογίας με τον 21ο αιώνα και γίνεται προσιτή η πλούσια συλλογή του στο ευρύτερο κοινό και εκτός Ζακύνθου.
Αν και ξεκίνησε η σκέψη για την δημιουργία Μουσείου από την δωρεά μιας γυναίκας -καταγράφεται το έτος 1903, όταν δωρήθηκαν από την Ασπασία Σορντίνα Ριέγκλερ τα χειρόγραφα του εθνικού ποιητή για την ίδρυση σχετικού Μουσείου, με την ευκαιρία του εορτασμού της εκατονταετηρίδας από την γέννηση του- η γυναικεία παρουσία στα εκθέματα του Μουσείου είναι περιορισμένη αλλά σημαντική και τείνει να ενισχυθεί, όπως αναφέρουν μέλη του ΔΣ που συνάντησα κατά την επίσκεψή μου, ο Αντιπρόεδρος, συγγραφέας και ποιητής Διονύσιος Φλεμοτόμος και ο Γραμματέας ΔΣ, πολιτικός μηχανικός, Ευστάθιος Γρώππας.
Στη φωτογραφία η δωρήτρια του πιάνου του Δ. Λαυράγκα, κα Βάσω Στραβοπόδη με τον Αντιπρόεδρο , τον Γραμματέα του ΔΣ και την γράφουσα.
Υπάρχει ειδικός χώρος διαμορφωμένος και αφιερωμένος στην Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, στην συγγραφέα που έδωσε ένα από τα πρώτα δείγματα γυναικείας γραφής αλλά και φεμινιστικής σκέψης τον 19ο αιώνα. Εκεί αριστερά στον τοίχο βρίσκεται και η προσωπογραφία της σπουδαίας πνευματικής προσωπικότητας, γνωστής για τους αγώνες της, φεμινίστριας Μαριέτας Γιαννοπούλου-Μινώτου (1900–1962) που έζησε στον 20ο αιώνα. Ήταν λογοτέχνιδα, ιστοριοδίφης και λαογράφος και μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του πνευματικού κόσμου των Επτανήσων.
Βιβλία της υπάρχουν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου, όπως μας ανέφερε η Διευθύντρια και είναι στη διάθεση των μελετητών.
Στο ίδιο Μουσείο χρονολογικά, μετά τις δύο αυτές σημαντικές γυναικείες μορφές, η σύγχρονη γυναικεία παρουσία εκπροσωπείται από μια καλλιτέχνιδα. Τα έργα που δώρισε εν ζωή και φιλοτέχνησε ως αυτοδίδακτη ζωγράφος, η κόρη του ιατρού Νικολάου Νταγιάντα, τοποθετήθηκαν σε μια μικρή αίθουσα, τη μόνη σύγχρονη αίθουσα του μουσείου, στο κατέβασμα της σκάλας από τον επάνω όροφο, επειδή τα έργα της φιλοτεχνήθηκαν από την δεκαετία του 1970 μέχρι το 1990.
Η αναγνωρισμένη πιανίστρια Αμαλία Νταγιάντα, ήταν και καθηγήτρια πιάνου μου στα μαθητικά χρόνια. Την θυμάμαι που ζωγράφιζε με διάφορες τεχνικές: τέμπερα, παστέλ, κάρβουνο, μολύβι, σινική μελάνη, έργα ιδιαίτερης ευαισθησίας από τοπία της Ζακύνθου, αλλά και της Ιταλίας, στην οποία είχε τιμηθεί ως επίτιμο μέλος της Ακαδημίας του Τρεβίζο, ενώ είχε σπούδασε με υποτροφία της Ιταλικής Κυβέρνησης, το 1960. Ήταν αφοσιωμένη στη μουσική η Μελίνα.
Είχε μεγάλη αγάπη και στην μητέρα μου, την Μιμίκα Παλαιοθοδώρου που γνώριζε από την Ζάκυνθο και συναντήθηκαν πάλι στην Αθήνα τη δεκαετία του 1970, όταν η μητέρα μου αποφάσισε να μάθει πιάνο από την αγαπημένη μας Μελίνα.
Οι δυο αυτές ζακυνθινοπούλες, που μοιράζονταν την νοσταλγία τους για το νησί και την αγάπη τους για την κλασική μουσική, σχεδόν για μισό αιώνα, όπως ταίριαξαν στη ζωή, έτσι ταιριαστές είναι στο Μουσείο, εκπροσωπώντας τη σύγχρονη γυναικεία παρουσία, με την δράση και την προσωπικότητά τους.
Συναντώνται μετά το θάνατό τους στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων το 2022, κατόπιν της αποδοχής από το ΔΣ της δωρεάς του αρχείου και αντικειμένων του οδοντιατρείου της Μιμίκας Παλιοθοδώρου, «ως μιας από τις πρώτες επιστήμονες του νησιού κατά τα πρώτα μετασεισμικά χρόνια», όπως αναφέρεται στην επιστολή για την αποδοχή της δωρεάς και την ένταξη των αντικειμένων και φωτογραφιών στη συλλογή του Μουσείου.
Μια μεγάλη επιθυμία της μητέρας μας να τονιστεί η παρουσία της γυναίκας στην ιατρική επιστήμη κατά την μεταπολεμική εποχή, γεγονός πρωτοπόρο για τη γενιά της, αποτελεί αυτή η δωρεά, που υλοποιήσαμε με την αδελφή μου Αλεξάνδρα-Ρεγγίνα. Βρήκε γόνιμο έδαφος στο Μουσείο, επεκτείνοντας τη θέση της γυναίκας και στον ιατρικό κλάδο, εκτός από τις τέχνες και τα γράμματα, που μέχρι το 2022 περιλάμβανε στις συλλογές του.
Αξίζει να αναφερθούμε στις δωρήτριες Θάλεια Κολυβά που μετά το θάνατο του άνδρα της το 1951 δώρισε τη συλλογή και έγινε η αίθουσα Νικολάου και Θάλειας Κολυβά, καθώς και στην σπουδαία λαϊκή ζωγράφο ´Εφη Μιχελή, που ίδρυσε το 1979 το Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή και δώρισε χρήματα για να ολοκληρωθεί η προέκταση του Μουσείου.
Στο Μουσείο βρίσκονται έργα σύγχρονων γυναικών καλλιτεχνών, όπως της γλύπτριας Κατερίνας Χαριάτη- Σισμάνη (1911-1990), μίας σπουδαίας Ζακυνθινής ζωγράφου και λογοτέχνιδας, που φιλοτέχνησε την προτομή του Ερμάνου Λούντζη και του Σπυρίδωνος Δεβιάζη.
Εκτίθενται επίσης τα έργα που δώρισε για το έτος Ξενόπουλου η σημαντική σύγχρονη ζωγράφος Ελένη Γούναρη.
Το 1968 η αδελφή του συγγραφέα Χαρίκλεια Ξενοπούλου, δωρίζει στο Μουσείο την προσωπογραφία του, φιλοτεχνημένη από την ίδια και προσωπικά του αντικείμενα.
Τέλος να μην παραλείψω να αναφερθώ στις διακεκριμένες ποιήτριες Μάχη Μουζάκη (1920-2016) και στην Λούλα Βάλβη Μυλωνά (1928-2022) οι οποίες με την πένα τους έδωσαν τις δικές τους μάχες σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Έργα τους βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του Μουσείου.
Η γυναικεία επιρροή είναι κρυμμένη στη γλώσσα του ποιητή μας, στη δημοτική, στις πρώτες λέξεις που του έμαθε η μητέρα του στα πρώτα χρόνια του στην Παλιά Βρύση, πριν φύγει για να σπουδάσει στην Ιταλία, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η κα Δεμέτη στη συνέντευξη που μου παραχώρησε.
Διαποτίζει το έργο του η αγάπη προς την μητέρα του, Αγγέλικα Νίκλη, η οποία καθόρισε τον τρόπο που εκφράζεται ο ποιητής. Άρα η γυναικεία αύρα και το πνεύμα της είναι εκεί και ας λείπει το πορτρέτο της.
Το Μουσείο στοχεύει να είναι μια γέφυρα μεταξύ όλων των Ελλήνων και φιλελλήνων απανταχού της γης με συνέδρια και ενεργή παρουσία στον πολιτισμό, στην επιστήμη και στα γράμματα. Οι γυναίκες του Μουσείου με διαβεβαίωσαν φεύγοντας, ότι θα συνεχίσουν τους αγώνες και τις δράσεις τους, με σκοπό να εδραιώσουν την συνέχιση της μακρόχρονης πορείας του και να ενισχύσουν την θέση του σπουδαίου αυτού Μουσείου, ως θεματοφύλακα αξιών και ιδεών, που είναι τόσο απαραίτητες στην εποχή μας.
«Η δύναμή σου πέλαγο κι η θέλησή μου βράχος», θυμάμαι τον εθνικό μας ποιητή βγαίνοντας από την πόρτα του Μουσείου προς την Πλατεία Ρούγα και ο Ανδρέας Κάλβος απαντά «ωραία και μόνη η Ζάκυνθος με κυριεύει».
Διαβάστε επίσης
Ημέρα της Γυναίκας: Κάνε το κουίζ για να μπορείς να τη γιορτάσεις σωστά
Λίγη υπομονή ακόμη. Η ισότητα των φύλων θα έρθει σε 300 χρόνια!
Σχετικά Άρθρα
Google News