Όταν η Κάλλας έφυγε από τη σκηνή αφήνοντας τη «Νόρμα» στη μέση

Το ημερολόγιο γράφει 2 Ιανουαρίου 1958 και όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη, κυριολεκτικά.

Η απόλυτη ντίβα της όπερας, Μαρία Κάλλας, ήταν έτοιμη να ερμηνεύσει την «Νόρμα» του Βιντσέντζο Μπελίνι μπροστά σε ένα κοινό γεμάτο λάμψη, διασημότητες, όπως η Άννα Μανιάνι, η Σιλβάνα Παμπανίνι, ο Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας, Τζιοβάνι Γκρόνκι, την υψηλή κοινωνία, αλλά και απλούς πολίτες, λάτρεις του λυρικού θεάτρου της Αιώνιας Πόλης.

Ένα κατάμεστο θεάτρο, ασφυκτικά γεμάτο, με περίπου 3.000 ανθρώπους να έχουν κατακλύσει την αίθουσα, περιμένοντας με ανυπομονησία την Κάλλας να τους μαγέψει με τη φωνή της και την αισθαντική της ερμηνεία.

Όλοι ήταν εκεί για να απολαύσουν την Μαρία Μενεγκίνι Κάλλας, όπως ανέφεραν τα ρεπορτάζ του Τύπου της εποχής.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν, όπως θα ήθελαν όλοι. Εξελίχθηκαν, μάλλον επεισοδιακά, με την Κάλλας να αποχωρεί αναπάντεχα από τη σκηνή, αφήνοντας το ακροατήριο «παγωμένο».

Όπως λέγεται, κατά τη διάρκεια της ερμηνείας της “Casta Diva”, στην αίθουσα επικρατούσε απόλυτη ησυχία, προκειμένου να απολαύσουν οι θεατές κάθε νότα της εκπληκτικής αυτής άριας.

Όσο, όμως ανέβαινε ο τόνος, η φωνή της Κάλλας έδειχνε να χάνεται και να τρέμει, με συνέπεια το κοινό των άνω διαζωμάτων να αποδοκιμάζει και να σφυρίζει, την ώρα που η πλατεία προσπαθούσε να το σώσει με χειροκροτήματα προς την Ελληνίδα υψίφωνο.

Η Κάλλας σήκωσε το χέρι της και απάντησε με ένα νεύμα περιφρόνησης.

Στο διάλειμμά, η Ντίβα, κλείστηκε στο καμαρίνι της με την φίλη της και διάσημη δημοσιογράφο – κοσμικογράφο Έλσα Μάξγουελ, φώναξε τους υπεύθυνους του θεάτρου και τους ανακοίνωσε κλαίγοντας ότι δεν θα συνέχιζε.

Όταν ανακοινώθηκε στους θεατές η απόφαση της Κάλλας, ακούστηκαν αποδοκιμασίες και φωνές: «Μετά από αυτή την Κάστα Ντίβα, πετάξτε τη Ντίβα στον Τίβερη»!

Η Μαρία Κάλλας ζήτησε συγγνώμη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Τζιοβάνι Γκρόνκι, εξέδωσε επίσημη ανακοίνωση που δικαιολογούσε την πράξη της. Παρ’όλα αυτά, δεν φάνηκε να έπεισε κανέναν και πλέον είχε μπει στο στόχαστρο αρνητικών σχολίων και επικρίσεων.

Persona non grata

Την επόμενη μέρα διαδηλωτές με πλακάτ που έγραφαν «Δεν θέλουμε την Κάλλας στη Ρώμη», είχαν κατακλύσει τη Via Nazionale, έξω από το ξενοδοχείο Quirinale, όπου διέμενε η Μαρία Κάλλας. Άλλοι, πάλι, φρόντισαν να της μπουν στο μάτι, με πλακάτ που ανέγραφαν «VIVA TEBALDI», με σαφή αναφορά στο αντίπαλον δέος της Κάλλας, τη σοπράνο Ρενάτα Τεμπάλντι.

Την ίδια μέρα, την επομένη δηλαδή της συναυλίας που πήγε στραβά, από το βήμα του Κοινοβουλίου, o βουλευτής Λουίτζι Ρενάτο Σανσόνε εισήγαγε πρόταση που θα απαγόρευε στη Μαρία Μενεγκίνι Κάλλας να εμφανιστεί στις επιδοτούμενες από το κράτος όπερες της Ιταλίας.

Λίγες μέρες μετά, στην Όπερα της Ρώμης εμφανίστηκε η σοπράνο Ανίτα Τσερκουέτι, ερμηνεύοντας «Νόρμα» και το κοινό την αποθέωσε, της χάρισε ένα πολύ θερμό χειροκρότημα κι ας τραγούδησε σαν «κοιμισμένη γελάδα», όπως έγραψε ένας κριτικός κάποιες μέρες μετά.

H Κάλλας ήταν αυτή που ήταν και τους έμεινε αξέχαστη.

Ο ρόλος που η Κάλλας ερμήνευσε 92 φορές

H «Νόρμα» του Βιντσέντζο Μπελίνι είναι ένα μελόδραμα σε δύο πράξεις. Το λιμπρέτο του Φελίτσε Ρομάνι είναι βασισμένο στην τραγωδία Norma, ou L’infanticide του Γάλλου Αλεξάντρ Σουμέ. Η όπερα έκανε πρεμιέρα στις 26 Δεκεμβρίου 1831 στη Σκάλα του Μιλάνου με τη μεγάλη υψίφωνο του 19ου αιώνα, Τζουντίτα Πάστα, στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Νόρμα. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα όπερας Μπελ κάντο και η άρια Casta Diva, που ερμηνεύει η πρωταγωνίστρια στην Α΄ Πράξη, συγκαταλέγεται στις διασημότερες άριες του λυρικού θεάτρου.

Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από μια διαχρονική και αρχέτυπη κατάσταση: μια γυναίκα προδίδει τα ιδανικά της για τον έρωτα, μόνο για να βρεθεί προδομένη από τον εραστή της. Η παρτιτούρα της Νόρμα είναι μια απαράμιλλη συγχώνευση εξαιρετικής μελωδίας και δραματικής δύναμη.

Υπήρξε μία από τις πλέον δημοφιλείς όπερες, αφού το 1839 στο Φενίτσε της Βενετίας, παρουσιαζόταν δύο φορές τη μέρα, από διαφορετικούς θιάσους.

Στην Ισπανία έγινε τόσο αγαπητή ώστε, σύμφωνα με μαρτυρίες, παιζόταν ακόμα και στον δρόμο από παιδιά, ενώ στην Καρράρα της Τοσκάνης ερμηνευόταν από χορωδίες εργατών των λατομείων μαρμάρου της περιοχής. Μάλιστα κατά τη διάρκεια πατριωτικών διαδηλώσεων στην Ιταλία το 1848, οι εξεγερμένοι υιοθετούσαν τα επαναστατικά χορωδιακά της. Στο τέλος του 19ου αιώνα η όπερα του Μπελίνι είχε παρουσιαστεί ήδη σε 35 χώρες, μεταφρασμένη σε 16 διαφορετικές γλώσσες.

H «Νόρμα» υπήρξε από τις πρώτες όπερες, που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία στην πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, κάνοντας για πρώτη φορά πρεμιέρα το 1840. Στην ιστορία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής έχει αποδοθεί από σημαντικές Ελληνίδες ερμηνεύτριες πέρα από τη Μαρία Κάλλας, όπως η Έλενα Σουλιώτη,που την ερμήνευσε το 1968 στο Ηρώδειο.

Ο Μπελίνι ήταν ο αγαπημένος συνθέτης της Κάλλας και η Νόρμα ο ρόλος με τον οποίο ταυτίστηκε, καθότι τον είχε ερμηνεύσει περισσότερο από κάθε άλλη όπερα: συνολικά 92 φορές!

Μεταξύ άλλων, την είχε ερμηνεύσει και στην Επίδαυρο, το 1960 σε μια παράσταση που θεωρείται ιστορική, καθώς ήταν και η πρώτη όπερα που παίχτηκε στον συγκεκριμένο χώρο.

Το έργο παρουσιάστηκε σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη, κοστούμια Αντώνη Φωκά και μουσική διεύθυνση του Ιταλού Τούλιο Σεραφίν.

Η Κάλλας τότε βρισκόταν στην απόλυτη ακμή της σταδιοδρομίας της, έχοντας ήδη ερμηνεύσει τον συγκεκριμένο ρολό σε σπουδαία θέατρα ανά την υφήλιο. Η αμοιβή της- 5.000 δολάρια για κάθε εμφάνιση- δόθηκαν στη Λυρική Σκηνή με σκοπό την υποστήριξη νέων Ελλήνων καλλιτεχνών.