Μία…. ιστορία αγάπης πίσω από το Τροπάριο της Κασσιανής

Το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης ψάλλεται στις Εκκλησίες, ο όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης. Το τελευταίο τροπάριο στην ακολουθία είναι το αυτό της Κασσιανής.

Η Κασσιανή αποτέλεσε μία τις σημαντικότερες υμνογράφους της Εκκλησίας, όπως επίσης και ποιήτρια και συνθέτρια. Ήταν μία εκ των πρώτων μεσαιωνικών συνθετών, τα έργα των οποίων σώζονται, αλλά και μπορούν να ερμηνευτούν από σύγχρονους ειδικούς και μουσικούς.

Η ζωή και το έργο της Κασσιανής ή Κασ(σ)ίας, ή Εικασίας, ή Ικασίας (μεταξύ 805 και 810 – πριν το 865) καλύπτονται από μια ασάφεια, ξεκινώντας από το όνομά της, το οποίο απαντάται στις πηγές με τις τέσσερις παραπάνω παραλλαγές.

Γεννήθηκε μεταξύ του 805 και του 810 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γόνος φεουδαρχικής οικογένειας. Στον πατέρα της Κασσιανής, επιφανές μέλος αυτής της οικογένειας, φαίνεται πως είχε απονεμηθεί ο τίτλος του Κανδιδάτου στην αυλή της Βασιλεύουσας.

Όταν μεγάλωσε συνδύαζε εξαιρετική σωματική ομορφιά και εξυπνάδα.

Ο θρύλος με το χρυσό μήλο

%ce%bc%ce%af%ce%b1-%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%af%ce%b1-%ce%b1%ce%b3%ce%ac%cf%80%ce%b7%cf%82-%cf%80%ce%af%cf%83%cf%89-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%cf%84%ce%bf-%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80%ce%ac%cf%810

Τρεις βυζαντινοί χρονικογράφοι, ο Συμεών ο μεταφραστής, ο Γεώργιος Αμαρτωλός και ο Λέων ο Γραμματικός, αναφέρουν ότι έλαβε μέρος στην τελετή επιλογή νύφης για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, την οποία είχε οργανώσει η μητριά του Ευφροσύνη. Σε αυτή, που τοποθετείται χρονικά το 821 ή το 830, ο αυτοκράτορας επέλεγε τη σύζυγο της αρεσκείας του δίνοντάς της ένα χρυσό μήλο.

Θαμπωμένος από την ομορφιά της Κασσίας, ο νεαρός αυτοκράτορας την πλησίασε και της είπε: «Ὡς ἂρα διά γυναικός ἐρρύη τὰ φαῦλα» («Από τη γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά»), αναφερόμενος στην αμαρτία και τις συμφορές που προέκυψαν από την Εύα. Η Κασσία, ετοιμόλογη, του απάντησε: «Ἀλλά καὶ διά γυναικός πηγάζει τά κρείττω» («Αλλά και από τη γυναίκα [ήρθαν στον κόσμο] τα καλά »), αναφερόμενη στην ελπίδα της σωτηρίας από την ενσάρκωση του Χριστού μέσω της Παναγίας.

Με βάση την παράδοση, ο ακριβής διάλογος ήταν:

-Εκ γυναικός τα χείρω.

-Kαι εκ γυναικός τα κρείττω.

Λέγεται ότι ο εγωισμός του Θεόφιλου τραυματίστηκε με αποτέλεσμα να απορρίψει την Κασσιανή και να επιλέξει τη Θεοδώρα από την Παφλαγονία της Μικράς Ασίας για σύζυγό του. Ωστόσο, ο διάλογος αυτός δεν είναι πρωτότυπος ενώ και η σκηνή πιστεύεται ότι είναι μύθος.

Ο διάλογος ευρίσκεται σε λόγο Εις τον Ευαγγελισμόν της Θεοτόκου που αποδίδεται στον Χρυσόστομο ή τον Γρηγόριο τον Θαυματουργό (Patrologia Graeca, 50, 795A), αλλά μάλλον προέρχεται από τον Πρόκλο Κωνσταντινουπόλεως (434-446).

Κατ’ άλλους οι διηγήσεις του επεισοδίου εμφανίζονται 100 περίπου χρόνια αφού έζησε ο Θεόφιλος, ενώ το διήγημα περιέχει μοτίβα από την περιοχή του μύθου και της μεταγενέστερης δημώδους παράδοσης η οποία δημιουργήθηκε σταδιακά μέσα στους εικονολατρικούς κύκλους ως αντίδραση ενάντια στο μεροληπτικό εγκώμιο της αυτοκράτειρας Θεοδώρας.

Δεν σώζονται άλλες πληροφορίες για την Κασσιανή μέχρι το 843, οπότε και μαθαίνουμε ότι ίδρυσε ένα κοινόβιο στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, κοντά στα τείχη της πόλης, του οποίου έγινε και η πρώτη ηγουμένη.

Αν και πολλοί ερευνητές αποδίδουν την επιλογή της αυτή στην αποτυχία της να γίνει αυτοκράτειρα, μία επιστολή του Θεόδωρου του Στουδίτου αποδίδει διαφορετικά κίνητρα στην ενέργεια της αυτή.

Η επίσκεψη του Θεόφιλου στο κελί της

Στη συνέχεια η Κασσιανή εξαφανίζεται από το ιστορικό προσκήνιο. Καμία βυζαντινή ή άλλη πηγή, κοσμική ή εκκλησιαστική, δεν μας πληροφορεί αν εξορίστηκε από τους εικονομάχους ή τους εικονόφιλους αυτοκράτορες.

Ωστόσο, σύμφωνα με μία ανεπιβεβαίωτη παράδοση, η Κασσιανή ταξίδεψε στην Ιταλία κατά τη διάρκεια της εικονομαχίας και αργότερα εγκαταστάθηκε μέχρι το τέλος της ζωής της στην Κάσο, όπου και απεβίωσε μεταξύ του 867 και του 890.

Με βάση την παράδοση, ο αυτοκράτορας Θεόφιλος, συνεχίζοντας να είναι ερωτευμένος μαζί της, επιθυμούσε να τη δει για μία τελευταία φορά πριν πεθάνει κι έτσι πήγε στο μοναστήρι όπου βρισκόταν.

Η Κασσιανή ήταν μόνη στο κελί της γράφοντας το τροπάριό της όταν αντιλήφθηκε την άφιξη της αυτοκρατορικής ακολουθίας. Τον αγαπούσε ακόμη αλλά πλέον είχε αφιερώσει τη ζωή της στο Θεό γι αυτό και κρύφτηκε, μη επιθυμώντας να αφήσει το παλιό της πάθος να ξεπεράσει το μοναστικό της ζήλο. Άφησε όμως τον μισοτελειωμένο ύμνο πάνω στο τραπέζι.

Ο Θεόφιλος ανακάλυψε το κελί της και μπήκε σε αυτό ολομόναχος. Την αναζήτησε αλλά μάταια. Εκείνη τον παρακολουθούσε μέσα από μία ντουλάπα στην οποία είχε κρυφτεί. Ο Θεόφιλος στενοχωρήθηκε, έκλαψε και μετάνιωσε που για μία στιγμή υπερηφάνειας έχασε μία τόσο όμορφη και έξυπνη γυναίκα. Στη συνέχεια βρήκε τα χειρόγραφα της Κασσιανής επάνω στο τραπέζι και τα διάβασε. Μόλις ολοκλήρωσε την ανάγνωση κάθισε και πρόσθεσε ένα στίχο στον ύμνο.

Σύμφωνα με την παράδοση ο στίχος αυτός ήταν «ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη».

Φεύγοντας εντόπισε την Κασσιανή που κρυβόταν στην ντουλάπα αλλά δεν της μίλησε, σεβόμενος την επιθυμία της.

Η Κασσιανή βγήκε από την κρυψώνα της μετά την αναχώρηση του αυτοκράτορα, διάβασε την προσθήκη του και στη συνέχεια ολοκλήρωσε τον ύμνο.

Το τροπάριο

«Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα Γυνή,

την σην αισθομένη Θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν,

οδυρομένη μύρα σοι, προ του ενταφιασμού κομίζει.

Οίμοι! λέγουσα, ότι νυξ μοι, υπάρχει, οίστρος ακολασίας,

ζοφώδης τε και ασέληνος, έρως της αμαρτίας.

Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων,

ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ•

κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας,

ο κλίνας τους Ουρανούς, τη αφάτω σου κενώσει•

καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας,

αποσμήξω τούτους δε πάλιν, τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις•

ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν,

κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη.

Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους,

τις εξιχνιάσει ψυχοσώστα Σωτήρ μου;

Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος».

Η μνήμη της τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως Άγία στις 7 Σεπτεμβρίου.

Διαβάστε επίσης:

Μίκης Θεοδωράκης: Η αδημοσίευτη φωτογραφία με την κόρη του, Μαργαρίτα, μικρό κορίτσι

Εριέττα Κούρκουλου: “Ένα παιδί δεν θα ξυπνήσει σήμερα” – Η οργισμένη ανάρτηση για τον 36χρονο Αντώνη

Σχετικά Άρθρα
«Χωρίς εσένα θέλω να πεθάνω»: Ο ασίγαστος παράνομος έρωτας του Αλμπέρ Καμύ για τη Μαρία Καζάρες
«Χωρίς εσένα θέλω να πεθάνω»: Ο ασίγαστος παράνομος έρωτας του Αλμπέρ Καμύ για τη Μαρία Καζάρες
%ce%bc%ce%b5%ce%bb%ce%af%ce%bd%ce%b1-%ce%bc%ce%b5%cf%81%ce%ba%ce%bf%cf%8d%cf%81%ce%b7-%ce%bc%ce%ac%ce%bd%ce%bf%cf%82-%cf%87%ce%b1%cf%84%ce%b6%ce%b9%ce%b4%ce%ac%ce%ba%ce%b9%cf%82-%cf%83%ce%b50
Μελίνα Μερκούρη – Μάνος Χατζιδάκις σε ένα βίντεο όπου τα λόγια περιττεύουν
Retro click: Η αγαπημένη «κακιά» του σινεμά Τασσώ Καββαδία νύφη στον δεύτερο στον γάμο της
Retro click: Η αγαπημένη «κακιά» του σινεμά Τασσώ Καββαδία νύφη στον δεύτερο στον γάμο της
Τζέιμς Ντιν: Ο «επαναστάτης» γόης του σινεμά που χάθηκε μέσα στον «Μικρό Μπάσταρδο» του
Τζέιμς Ντιν: Ο «επαναστάτης» γόης του σινεμά που χάθηκε μέσα στον «Μικρό Μπάσταρδο» του
%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%b1-%ce%ae%cf%84%ce%b1%ce%bd-%ce%b7-%cf%81%ce%af%cf%84%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%84%cf%81%ce%b1%ce%b3%ce%bf%cf%85%ce%b4%ce%b9%ce%bf%cf%8d-%cf%86%ce%b1%ce%b9%ce%bd%cf%8c0
Ποια ήταν η Ρίτα του τραγουδιού – φαινόμενο «Ρίτα Ριτάκι» των αδελφών Κατσιμίχα
«Heroes»: Η ρομαντική ιστορία πίσω απο το θρυλικό τραγούδι του David Bowie
«Heroes»: Η ρομαντική ιστορία πίσω απο το θρυλικό τραγούδι του David Bowie

Ακολουθήστε μας στο Google News
και ενημερωθείτε πρώτοι για τα νέα άρθρα του