Για πρώτη φορά στην ιστορία του, ο θίασος της Κομεντί Φρανσέζ, ο πιο παλιός θίασος εν ενεργεία στον κόσμο, έπαιξε τον Ιούλιο του 2019 στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου με τον σπουδαίο Βέλγο σκηνοθέτη Ίβο βαν Χόβε να κρατά τα σκηνοθετικά ηνία και να καταθέτει μαζί με τους Γάλλους ηθοποιούς μία ρηξικέλευθη και προκλητική ματιά πάνω σε δύο έργα του Ευριπίδη, την «Ηλέκτρα» και τον «Ορέστη» – που παρουσιάστηκαν σε μία ενιαία παράσταση.
Η αναμέτρηση αυτή του Χόβε με το αρχαίο δράμα ήταν συγκλονιστική, καθώς έφερε το κοινό αντιμέτωπο αφενός μεν με την τραγωδία της οικογένειας των Ατρειδών αφετέρου δε με μία εξαιρετικά γόνιμη συνομιλία του παρελθόντος με το παρόν.
Αιχμηρός ευριπίδειος λόγος, άκρατα ρεαλιστικός, ευθέως πολιτικός, βαθιά κοινωνικός, μια σπουδή στη διαχρονικότητα του αρχαίου ελληνικού λόγου και ένα παράδειγμα για το πώς αυτός μπορεί να αντιμετωπιστεί σήμερα.
Παντού λάσπη, ολόκληρη η αργολική ορχήστρα έχει καλυφθεί με χώμα και νερό. Ένα αγροτόσπιτο βρίσκεται στο βάθος της. Είναι το φτωχικό σπίτι στο οποίο ζει η Ηλέκτρα με τον σύζυγό της, έναν απλό βοσκό. Είναι το μέρος όπου αποδιωγμένοι, η Ηλέκτρα και ο Ορέστης γίνονται, από παιδιά βασιλέων, πρόσφυγες στην ίδια τους την οικογένεια, στην ίδια τους την πατρίδα. Και εκεί, μέσα στη λάσπη συντελούνται τα πάντα. Η αναγνώριση των δύο αδελφών και οι δύο φόνοι, του Αίγισθου και της Κλυταιμνήστρας, σ΄αυτήν βουτούν κι αποχρωματίζονται τα περίλαμπρα κοστούμια των ανθρώπων του παλατιού, εκεί χορεύουν οι Ερινύες. Αυτή – η λάσπη – γίνεται ο ψυχικός τάφος του Ορέστη, αλλά και ένα χωνευτήρι συναισθημάτων, συμπλεγμάτων και ιδεών.
Εμείς είδαμε την παράσταση στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα να τη δείτε διαδικτυακά το Σάββατο 9 Μαΐου 2020 στο διαδικτυακό κανάλι του φεστιβάλ Αθηνών στο (YouTube: Greek Festival) και θα παραμείνει διαθέσιμη για 24 ώρες.
Διαβάστε γιατί:
- Τα δύο κείμενα του Ευριπίδη συναρθώθηκαν σ΄ ένα, μέσα σ΄ενα καταιγιστικό δίωρο. Αφαιρέθηκαν μεν τα χορικά τους, κρατήθηκε, ωστόσο, εξαιρετικά ζωντανός ο λόγος των πρωταγωνιστών -χάρη στην σφικτή και περιεκτική δραματουργία που έλαβε χώρα (έξοχος ο τρόπος που από την «Ηλέκτρα» περάσαμε στον «Ορέστη»)- και το θέαμα είχε τόσο ωμές εικόνες και τόσο δυνατό ρυθμό που γρήγορα πήρε διαστάσεις θρίλερ στα μάτια μας και μας απορρόφησε ολοκληρωτικά.
- Ο Ιβο Βαν Χόβε επικεντρώθηκε στην τριάδα των πρωταγωνιστών – Ηλέκτρα, Ορέστης, Πυλάδης- που αναζητούν την ταυτότητά τους μέσα από την ριζοσπαστικοποίησή τους και τη ζωώδη πλευρά του εαυτού τους.
Τρεις νέοι άνθρωποι ετεροκαθορίζονται από τη βία, ψάχνουν τρόπο να εκδικηθούν, πιστεύουν πως απονέμουν δικαιοσύνη, σκοτώνουν σαν σύγχρονοι serial killers στο όνομα των Θεών και του δικαίου, αλλά τίποτα δεν τους είναι αρκετό, τίποτα δεν μπορεί να ξεδιψάσει την άκρατη μανία τους. Αλληλοπαρασύρονται, βουτούν στις λάσπες, ψάχνουν την πολυπόθητη κάθαρση, αλλά αυτή δεν έρχεται ποτέ. Ούτε όταν ο θεός Απόλλωνας εισέρχεται στο τέλος της παράστασης στη σκηνή σαν από Μηχανής θεός και επιβάλλει την τάξη επανακαθορίζοντας τις σχέσεις των ηρώων, τις τιμωρίες τους και επιφέροντας την καθάρση. Είναι η στιγμή που οι τρεις νέοι έχουν απαγάγει την Ερμιόνη, την κόρη του Μενελάου ζητώντας και πάλι εκδίκηση. Λίγο πριν σβήσουν τα φώτα και ενώ ο Απόλλωνας έχει κάνει γνωστή τη θεία βούλησή του, βλέπουμε τους τρεις νέους να κραδαίνουν ακόμη το μαχαίρι των εγκλημάτων. Γιατί από Μηχανής θεός γι΄αυτούς δεν υπάρχει. Όπως δεν υπάρχει και σήμερα…. Και έτσι τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τον κύκλο της βίας.
- Ο τρόπος που ο Βέλγος σκηνοθέτης χειρίστηκε την εικονοποίηση του λόγου του Ευριπίδη ήταν μαγικός, καθώς οι εικόνες που δημιούργησε ήταν ωμά ρεαλιστικές μεν, απόλυτα ισορροπημένες δε. Για παράδειγμα μετά τη δολοφονία του Αίγισθου, η Ηλέκτρα μαινόμενη σέρνει το νεκρό κορμί του μέσα στις λάσπες στο κέντρο της ορχήστρας, το απογυμνώνει και το ευνουχίζει. Δαγκώνει τα γεννητικά του όργανα και τα φτύνει μπροστά στα πόδια του χορού. Μία εικόνα που από τη λεκτική περιγραφή της και μόνο μπορεί να σοκάρει.
Και όμως στην παράσταση τίποτα δεν ήταν άσκοπα προκλητικό. Όλα, ακόμη και οι πιο ακραίες σκηνές, μας έβαζαν πιο βαθιά στην ψυχολογία των ηρώων και φώτιζαν μοναδικά το κείμενο, καθώς κινούνταν πάνω στην εξαιρετικά εύθραυστη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο προκλητικό, το πειραματικό και το διαφωτιστικό.
- Τι να πει κάποιος για τις ερμηνείες όλων ανεξαιρέτως των ηθοποιών της παράστασης. Ο αρχαίος λόγος παρ’ότι στη γαλλική γλώσσα, έφτανε πεντακάθαρος στ΄αυτιά μας δημιουργώντας μας την αίσθηση πως ένας προς ένας οι ηθοποιοί έχουν δουλέψει πάνω σ΄αυτόν -και στον τρόπο εκφοράς του στο αργολικό θέατρο- άπειρες ώρες και τον έχουν απόλυτα ενστερνιστεί. Θα μείνω ιδιαίτερα στην ανατριχιαστική ερμηνεία του Didier Sandre ως Τυνδάρεω. Ήταν μία από τις λίγες φορές που η μορφή του πατέρα της Κλυταιμνήστρας αναδείχθηκε τόσο πολύ μέσα από μία ερμηνεία.
- Οι φωτισμοί και το σκηνικό του Jan Versweyveld ήταν υποδειγματικοί και λειτούργησαν άψογα στο περιβάλλον του αρχαίου θεάτρου. Το φτωχό σπιτικό -που είχε στηθεί στο πίσω μέρος της ορχήστρας- του βοσκού με τον οποίο είναι παντρεμένη η Ηλέκτρα γίνεται ακολούθως στον «Ορέστη» το παλάτι των Αργείων. Και αυτό δεν προξενεί καμία αίσθηση, καθώς μετά τους φόνους που έχουν λάβει χώρα, τα πάντα έχουν βουτηχθεί και καλυφθεί από λάσπη.
- Ευρηματικότατα τα κοστούμια της An D’Huys, καθώς αρχικά δημιούργησε μία «ταξική» χρωματική αντίθεση ανάμεσα στον λαμπερό κόσμο του παλατιού/της αριστοκρατίας και στους φτωχούς, στη συνέχεια όμως, το χρώμα του χώματος, της γης δηλαδή, απορροφήθηκε από παντού, ακόμη και από τα ρούχα.
- Η μουσική και ηχητική σύλληψη του Eric Sleichim με τα τύμπανα της βίας και του πολέμου να ηχούν απειλητικά σε συνδυασμό με τις δυναμικές χορογραφίες του Wim Vandekeybus «έντυσαν» μοναδικά την παράσταση δημουργώντας μία μοναδική ατμόσφαιρα.
Συμπερασματικά, η στιγμή αυτή της «καθόδου» της Κομεντί Φρανσέζ και του Ιβο Βαν Χόβε στο αργολικό θέατρο συγκαταλέγεται στις πολύτιμες θεατρικές μας εμπειρίες.
Σχετικά Άρθρα
Google News