Συνεντεύξεις

Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη: “Η κινητήριος δύναμή μας δεν είναι ο ορθολογισμός αλλά το συναίσθημα”

“Η Ιατρική, η Νομική είναι ευγενικοί στόχοι απαραίτητοι για τη ζωή. Αλλά η ποίηση, η ομορφιά, το ρομάντσο, η αγάπη… γι’αυτά ζούμε.” Με αυτά τα λόγια, ο καθηγητής Κίτινγκ είχε προσπαθήσει να εμπνεύσει τους μαθητές του στον “Κύκλο των Χαμένων Ποιητών” προκειμένου να αναγνωρίσουν όχι μόνο τη μαγεία της τέχνης της Ποίησης, αλλά και την σπουδαιότητά της στη ζωή μας. Μια παραδοχή στην οποία θα συμφωνήσει κανείς μόνο αν τη γνωρίσει. Μόνο αν γευτεί τους αμβρόσιους καρπούς των έργων του Ελύτη, του Καβάφη, του Σεφέρη…

Κανείς δεν αμφισβητεί πως ειδικά η θρυλική γενιά του ’30 (ο Καβάφης ήταν βέβαια προγενέστερος) χάρισε στην ανθρωπότητα συγκλονιστικά έργα που καθόρισαν όχι μόνο την ελληνική μα την παγκόσμια λογοτεχνία, φέρνοντας στη χώρα μας και δύο Νόμπελ λογοτεχνίας. «Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία σε συλλογικό επίπεδο, είναι ότι [η Γενιά του ’30] αισθητικοποίησε τις βασικές ιδέες του λαϊκού, του χώρου και της Ιστορίας, εισήγαγε μια ελληνικότητα δημιουργική που βοήθησε στη συνομιλία του παρόντος με το παρελθόν και επεξεργάστηκε μια αμφίδρομη σχέση με την Ευρώπη» γράφει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Δ. Τζιόβας.

Τι γίνεται, όμως, κοντά 100 χρόνια μετά; Η διαχρονικότητα των έργων του Ρίτσου δεν θα αμφισβητηθεί ποτέ. Υπάρχουν, όμως, σήμερα ποιητές που να καταφέρνουν να μας συνταράξουν εξίσου; Που να γεννήσουν μέσα μας την ελπίδα, την θέληση -έστω χάρη σε αυτές τις λίγες γραμμές- να ζούμε; Και, ακόμα περισσότερο, τι γίνεται με τις ποιήτριες; Γιατί δεν γίνονται εξίσου γνωστά τα έργα τους; Γιατί τα ονόματά τους, ειδικά στην Ελλάδα, ακούγονται λιγότερο ηχηρά;

Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, το Infowoman.gr μίλησε με την ποιήτρια και μεταφράστρια Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, η οποία μόλις στα 40 της κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το έργο της «Η επιστροφή των νεκρών». Πρόσφατα επέστρεψε με τη νέα της συλλογή «Ημέρες Καλοσύνης» που μοιάζει να φτιάχτηκε από αυτή τη μυστική μαγιά κάθε διαχρονικού αριστουργήματος.

Οι σπουδές σας δεν είχαν άμεση σχέση με τη λογοτεχνία. Τι ήταν, λοιπόν, αυτό που σας οδήγησε εκεί; Γράφατε από μικρή; Είχατε επιρροές από το οικογενειακό περιβάλλον;

Κι όμως, οι σπουδές μου με οδήγησαν στην ποίηση. Όταν, κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου στη φιλοσοφία συνειδητοποίησα ότι δε με ενδιάφερε να πείθω τους πάντες ―με αεροστεγή επιχειρήματα― για μία δική μου θέση ή θεωρία, κι ότι ακόμα κι όταν συμφωνούσαν, η συμπεριφορά των ανθρώπων δεν άλλαζε, κατάλαβα ότι η κινητήριος δύναμή μας δεν είναι ο ορθολογισμός αλλά το συναίσθημα. Ένα ποίημα παρακινεί τους ανθρώπους να σκεφτούν και να δράσουν πολύ περισσότερο απ’ οποιοδήποτε, ορθότατο κατά τ’ άλλα, επιχείρημα. Άφησα, λοιπόν, τη φιλοσοφία για την ποίηση. Η αγάπη μου για τη φιλοσοφία (δηλαδή η περιέργειά μου για τον κόσμο) παρέμεινε, αλλά είχα αντιληφθεί πώς μπορούσα να έχω επίδραση στον κόσμο. Κι αυτός ήταν ο τρόπος της ποίησης.

Γιατί ποίηση, όμως; Γιατί όχι πεζό κείμενο; Να περιμένουμε κάτι τέτοιο στο μέλλον;

Γιατί το πεζό κείμενο μοιράζεται, ως επί το πλείστον, το μειονέκτημα της φιλοσοφίας: τη μονοφωνικότητα (όχι τη μονοφωνία), δηλαδή την ύπαρξη ενός αφηγήματος―του αφηγήματος της συγγραφέως. Ενώ η ποίηση είναι αρκετά παιγνιώδης, ελλειπτική και υπαινικτική ώστε να αφήνει χώρο στους αναγνώστες να κρίνουν εκείνοι τι ακριβώς κατάλαβαν. Δεν υπάρχει το «τι θέλει να πει ο ποιητής». Υπάρχει το «τι θέλει ή τι μπορεί να καταλάβει ο αναγνώστης». Αυτό για μένα είναι μεγάλη δύναμη στα χέρια των αναγνωστών, μεγάλο δώρο στα χέρια των ποιητών. Τώρα τελευταία, βεβαίως, μεγαλώνοντας και διαβάζοντας περισσότερο, έχω καταλάβει ότι και ο πεζός λόγος μπορεί να παρακινήσει σε αυτή την ελευθερία, απλώς χρειάζεται μεγάλη μαεστρία, διαφορετική της ποίησης. Ίσως μια μέρα. Δεν το αποκλείω.

Σχεδόν τυχαία βρεθήκατε κάποια στιγμή να μεταφράζετε νορβηγικά έργα –ακόμα και τον πολυβραβευμένο Τζο Νέσμπο. Νιώθετε περισσότερο μεταφράστρια ή περισσότερο ποιήτρια; Και γιατί; Πώς βιοπορίζεστε σήμερα;

Η μετάφραση ήταν ένα επάγγελμα στο οποίο μπήκα τυχαία, όντως· ο Νέσμπο όμως καθόλου. Ίσως έχω ξαναπεί την ιστορία ότι ο εκδότης των εκδ. Πόλις με προσέλαβε να μεταφράσω το πρώτο μου βιβλίο όταν είδε από το βιογραφικό μου―το οποίο του είχα στείλει για πωλήτρια στο βιβλιοπωλείο του―ότι μιλούσα νορβηγικά. Όταν το 2013 βρισκόμουν σε δεινή οικονομική κατάσταση εγώ η ίδια πλησίασα το Μεταίχμιο και τους πρότεινα να μεταφράσουν τον Νέσμπο (που μέχρι τότε κυκλοφορούσε από αγγλικές μεταφράσεις) από τα νορβηγικά. Τον κυνήγησα δηλαδή. Ταιριάξαμε, χρόνια τώρα. Ως προς την ερώτησή σας, νιώθω πολύ περισσότερο ποιήτρια. Βιοπορίζομαι από τη μετάφραση αλλά και από άλλες, πιο σταθερές εργασίες που κάνω κατά καιρούς, κυρίως ως επιμελήτρια εκδόσεων ή σειρών. Το τελευταίο μου πόστο ήταν άσχετο με βιβλία: εργαζόμουν στην πρεσβεία της Νορβηγίας στην Αθήνα, σε θέση διοικητικής υπαλλήλου. Θυμάμαι πάντα τον Πολ Ώστερ που έλεγε πόσες δουλειές είχε κάνει μέχρι να καταφέρει να βιοποριστεί από τα βιβλία του: ναυτικός, μεταφραστής, μπογιατζής. Ό,τι μπορείτε να φανταστείτε.

Το 2018 λάβατε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το έργο της «Η επιστροφή των νεκρών». Είστε από τις λίγες γυναίκες -και ειδικά σε τόσο μικρή ηλικία- που τιμηθήκαν με αυτόν τον τρόπο. Πόσο σημαντικό ήταν αυτό για εσάς; Γιατί μοιάζουν να βρίσκονται στην αφάνεια οι Ελληνίδες ποιήτριες;

Εντός των ποιητικών και συγγραφικών κύκλων οι Ελληνίδες ποιήτριες δεν είναι καθόλου στην αφάνεια, αν μου επιτρέπετε. Θέλω να πω, ποιήτριες όπως η Δανάη Σιώζιου, η Μυρσίνη Γκανά, η Κατερίνα Ηλιοπούλου, η Άννα Γρίβα, η Γιάννα Μπούκοβα, η Πατρίτσια Κολαϊτη, η Βάγια Κάλφα, η Ηλέκτρα Λαζάρ, παράγουν πραγματικά συναρπαστική, δυναμική, πρωτοποριακή ποίηση που καθόλου δεν αγνοείται από τους συναδέλφους τους. Ίσως δεν πρέπει πάντα να μετρούμε τον αντίκτυπο μιας ποιητικής παραγωγής με τα βραβεία που λαμβάνει. Από την άλλη, ίσως και να πρέπει: ναι, κι εγώ θα ήθελα να δω περισσότερες ποιήτριες και πεζογράφους να βραβεύονται, αν μη τι άλλο το αξίζουν με το παραπάνω.

Δεν μπορώ να σας απαντήσω το γιατί δε συμβαίνει αυτό, δεν είμαι στο μυαλό των επιτροπών. Δε σας κρύβω, όμως, ότι το Κρατικό Βραβείο ήταν κάτι που το χάρηκα ιδιαιτέρως, ήταν κάτι που δεν το περίμενα, όχι ως γυναίκα αλλά ως Κρυστάλλη. Έχω ξαναπεί πως ήταν κάτι που μου έδωσε φτερά και πίστη στο να συνεχίσω να γράφω―γιατί δε γράφω μόνο για μένα, γράφω για να συνομιλήσω με άλλους, με τους αναγνώστες. Συνεπώς, μου χάρισε την πεποίθηση ότι κάποιοι, τουλάχιστον, με ακούν. Το εύχομαι αυτό και σε όλες τις ποιήτριες που ανέφερα παραπάνω: να τις ακούν, να τις διαβάζουν. Η ποίηση που γράφουν είναι σπουδαία.

Στις ποιητικές συλλογές σας ασχολείστε με το “κακό” -αυτό που υπάρχει γύρω μας, μέσα μας, που είμαστε ή δεν είμαστε ικανοί να κάνουμε. Είναι μονοδιάστατη η έννοια του κακού; Τι διακρίνει αυτούς που το επιλέγουν και αυτούς που όχι; Και τι ρόλο παίζουν τα ποιήματά σας τελικά στην ιδέα αυτή;

Υπάρχει ο,τιδήποτε το μονοδιάστατο στην ανθρώπινη φύση;

Φοβερά ενδιαφέρουσα η ερώτησή σας, εν τω συνόλω, και μου δίνει την αφορμή να απαντήσω ότι, κατά τη γνώμη μου, «κακός» (evil, που λέμε στα Αγγλικά) δεν είναι αυτός που κάνει Κακό επειδή δεν έχει άλλη επιλογή―ένας κοινωνιοπαθής, ας πούμε― αλλά αυτός που ξέρει τη διαφορά μεταξύ του Καλού και του Κακού, έχει την επιλογή να μην κάνει το Κακό κι όμως διαλέγει να το κάνει, ευχαριστιέται να το κάνει. Ενδύεται το μανδύα του Κακού εν πλήρει συνειδήσει. Και φυσικά, αφού ο άνθρωπος αυτός γνωρίζει το Καλό, μπορεί σε κάποια άλλη στιγμή της ζωής του να το επιλέξει. Και να το ευχαριστηθεί εξίσου.

Αυτή ακριβώς τη γνωστική και συναισθηματική ασυμφωνία προσπαθούν να ψηλαφίσουν τα ποιήματά μου, την πολυπλοκότητα των ανθρώπων, το γεγονός ότι οι άνθρωποι φάσκουν και αντιφάσκουν και αποκαλύπτονται ξανά και εκ νέου και γίνονται και πάλι ερωτεύσιμοι ή απεχθείς, οι ίδιο άνθρωποι, σε μια συνεχή ανανέωση των ταυτοτήτων τους. Κι ότι όταν κάνουμε το Καλό πρέπει να το γιορτάζουμε καταλλήλως· κι όταν κάνουμε το Κακό πρέπει να το εκθέτουμε.

Στην τελευταία σας ποιητική συλλογή “Ημέρες Καλοσύνης”, που κυκλοφόρησε τον περασμένο μήνα, σας απασχολεί πολύ το πώς θα ήταν το “καλό” σε μεγάλη κλίμακα. Πόσο εύκολο είναι να επιλέξουμε να δούμε, να νιώσουμε το καλό στη ζοφερή πραγματικότητα; Σε μια εποχή τρομακτικών κοινωνικών ανισοτήτων, με έναν πόλεμο σε εξέλιξη στην Ευρώπη, με το ένα τραγικό γεγονός να διαδέχεται τον άλλο, τι είναι τελικά καλό; Για εσάς τι περιλαμβάνει μια «ημέρα καλοσύνης»;

Η εποχή μας δεν είναι ζοφερότερη άλλων. Σκεφτείτε μόνο τι έχει περάσει η ανθρωπότητα: Μεσαίωνα, θρησκευτικές προκαταλήψεις, μαρτύρια, σκλαβιά, παγκόσμιους πολέμους, Ολοκαύτωμα, γενοκτονίες. Όχι μόνο στο μακρινό παρελθόν, τώρα, πρόσφατα. Μόνο οικολογικά διανύουμε τη χειρότερη όλων των εποχών της ανθρωπότητας (πράγμα πολύ ανησυχητικό). Κοινωνικές ανισότητες; Κοιτάξτε τι τραβούσαν οι Αφροαμερικανοί μέχρι προσφάτως. Πόλεμος στην Ευρώπη; Πόσο μακριά μας νομίζετε είναι ο εμφύλιος της Γιουγκοσλαβίας; Θέλω να πω, βρισκόμαστε σε μία εποχή όπου το Κακό είναι η εξαίρεση, όχι ο κανόνας. Δεν πρέπει να το ξεχνούμε αυτό. Πρέπει να μας δίνει δύναμη ότι, παρόλα τα ζοφερά που γίνονται γύρω μας, έχουμε επιβάλλει, παγκοσμίως, κανόνες και θεσμούς που μας υπενθυμίζουν να μην επιστρέψουμε στα χειρότερα: το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ως προς την ερώτησή σας, τι είναι το Καλό; Είναι εκείνη η πράξη που θα απαλύνει τον πόνο του άλλου και θα γεμίσει την δράστη με θαλπωρή. Είναι το να διαλέγεις να μην κάνεις το Κακό. Είναι η αγάπη, πάντα η αγάπη, που όσο πιο πολύ την προσφέρεις, τόσο πολλαπλασιάζεται. Είναι η ειλικρίνεια, η αυθεντικότητα, η τρυφερότητα, η ενσυναίσθηση, η κατανόηση ότι είμαστε όλοι διαφορετικοί και ότι δεν υπάρχει μια λύση για όλους και για όλα: η αναγνώριση, ο σεβασμός στα όρια και στη κρίση των άλλων. Η επιθυμία και το κουράγιο να ανατρέψουμε τα δικά μας όρια, τη δική μας κρίση, για να ανακαλύψουμε εκ νέου τον κόσμο.

Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, θα ήθελα, αν είναι εύκολο να το κάνετε, τους πρώτους στίχους που σας έρχονται στο μυαλό από κάποιο ποίημά σας που αγαπάτε.

«Μια γυναίκα χωρίς ενοχές θέλω να είσαι κι εσύ.»

Διαβάστε ακόμα:

Η Ελπίδα Τοπάλογλου στο Infowoman.gr: “Αν οι ιθύνοντες ξεχνούν ότι οι ζωές μας μετράνε, θα πρέπει να τους το θυμίσουμε εμείς”

Η Χριστίνα Χριστοφή μιλά στο Infowoman.gr: “Οι καλλιτέχνες δεν χρειάζονται χαρτζιλίκι, χρειάζονται ζωτικό χώρο”

Ο Κώστας Γάκης στο Infowoman.gr: “Οι επίσημες βραβεύσεις στη ζωή μου ήρθαν σε σημεία κομβικά”

Έλενα Μπούλια

Recent Posts

Μαλλιά πιο λεία και δυνατά σε 10 δευτερόλεπτα!

Η Aveda, με υπερηφάνεια παρουσιάζει, τη νέα προσθήκη στη σειρά Botanical Repair™ με την επανορθωτική…

47 λεπτά ago

Ο Χρήστος Λιακόπουλος στο Infowoman: «Ο μεγαλύτερος δυνάστης μας είναι ο ίδιος μας ο εαυτός»

Αποτελεί μία από τις παραστάσεις που έχει αγαπηθεί ιδιαιτέρως από το κοινό και για αυτό…

52 λεπτά ago

Δρ. Λευτέρης Παπανικολάου: Στην LP Clinic χτυπάει η καρδιά των μεταμοσχεύσεων μαλλιών!

Ο Δερματολόγος και ιδρυτής της LP Clinic με έδρα τη Γλυφάδα, Δρ. Λευτέρης Παπανικολάου, σε…

1 ώρα ago

Προκαλεί ο ιός των κονδυλωμάτων πρόβλημα στην καρδιά;

Η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), αυτός δηλαδή που προκαλεί τα κονδυλώματα,…

1 ώρα ago

Μαίρη Χρονοπούλου: «Το νυχτικό που φορούσε όταν τραυματίστηκε δεν βρέθηκε ποτέ»

Στα «σκοτεινά» σημεία που υπάρχουν σχετικά με τις συνθήκες θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου αναφέρθηκε το…

3 ώρες ago

Δημήτρης Λάλος – Μαριλίτα Λαμπροπούλου: Φουντώνουν οι φήμες που τους θέλουν μαζί

Στο επίκεντρο των lifestyle συζητήσεων βρίσκονται ο Δημήτρης Λάλος και η Μαριλίτα Λαμπροπούλου καθώς πυκνώνει…

3 ώρες ago