«Λυσσασμένη Γάτα»: Κριτική της παράστασης από την Κατερίνα Βαρδακαστάνη

Από την Κατερίνα Βαρδακαστάνη

Είδαμε την παράσταση «Λυσσασμένη Γάτα» του Τενεσί Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία- απόδοση Δημοσθένη Παπαδόπουλου στο Θέατρο Αθηνά. Μια παράσταση «μετωπικής σύγκρουσης» με τον άνθρωπο και την χωρίς όρια σκληρότητα της ψυχής του.

Η «Λυσσασμένη Γάτα», του Αμερικανού συγγραφέα Τενεσί Ουίλιαμς, βρήκε το σπίτι της, στο ανακαινισμένο θέατρο Αθηνά στο κέντρο της Αθήνας. Το αριστούργημα του σημαντικότατου Αμερικανού θεατρικού συγγραφέα Τενεσί Ουίλιαμς, όπως και το έργο του γενικότερα, δεν χρειάζεται συστάσεις. Η παγκοσμιοποιημένη του εικόνα είναι αναμφισβήτητη. Έχουν μεταφραστεί τα έργα του σε περισσότερες από 30 γλώσσες. Έχουν ανέβει σε θεατρικές σκηνές,αλλά και στον κινηματογράφο, με τεράστια επιτυχία και πολλές φορές, από τότε που γράφτηκαν. Μερικά από αυτά είναι ο Γυάλινος κόσμος, Λεωφορείον ο Πόθος, Τριαντάφυλλο στο στήθος, Ο Ορφέας στον Άδη, Γλυκό πουλί της νιότης, Καλοκαίρι και καταχνιά, Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι κ.α. Κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ δύο φορές με το Λεωφορείον ο Πόθος

(1948) και τη Λυσσασμένη Γάτα (1955).

Το συγκεκριμένο έργο του, που παρακολουθήσαμε στο θέατρο Αθηνά, έχει πολλές ιδιαιτερότητες και επιτρέπει στον θεατή, κατά τη γνώμη του γράφοντος, να εισχωρήσει στον κόσμο του συγγραφέα με έναν διαφορετικό τρόπο, από τα υπόλοιπα έργα του.

Ο Τένεσι Ουίλιαμς, δεν δίστασε στην εποχή του, να καταθέσει στη «σαρκοφάγα» κοινωνία που ζούσε, όλα τα «θρύψαλα» του δικού του ευαίσθητου ψυχικού κόσμου. Μέσα από τα θεατρικά του έργα, αναγνωρίζουμε τον αντικομφορμιστή, τον ασυμβίβαστο, τον παρατηρητή των ανθρώπινων χαρακτήρων και συμπεριφορών, όπως αναγνωρίζουμε και τον χάρτη της ανθρώπινης ψυχής, που κάθε φορά, μας παρουσιάζει μέσα από τους ήρωές του.

Το έργο

Αρχικά, ας αναφέρουμε κάποια εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση του έργου. Ο πρωτότυπος τίτλος του είναι “Cat on a hot tin roof”, που ως ιδιωματική φράση λέγεται για κάποιον που βρίσκεται σε εξαιρετικά αγχώδη κατάσταση και ενέργεια, και που στα ελληνικά, όταν πρωτομεταφράστηκε, πήρε τον τίτλο «Λυσσασμένη Γάτα» και έτσι αγαπήθηκε από το ευρύ κοινό. Ο συγγραφέας το τροποποίησε 3 φορές, μέχρι να πάρει την τελική του μορφή.

Συνεργάστηκε στενά με τον άνθρωπο που θαύμαζε και εμπιστευόταν, τον Ελία Καζάν, και δε δίστασε να κάνει αλλαγές στο κείμενο του, κάτι για το οποίο τον κατέκριναν. Έμπνευση για τον ίδιον,είναι ένα δημοσίευμα για κάποιον μεγαλογαιοκτήμονα, τον Τζ. Ντ. Πέρρυ του Μισσισιπή, ο οποίος είχε εννιά παιδιά. Οι Τσεχωφικές επιρροές του συγγραφέα είναι εμφανείς. Ο στόχος όμως του κορυφαίου δραματουργού, στο συγκεκριμένο έργο, ήταν να σπάσει το κατεστημένο της σχέσης ανάμεσα στη θεατρική σκηνή και το κοινό. Αναζητούσε τρόπους να μπορέσουν οι χαρακτήρες του έργου του να κατέβουν από τη σκηνή και να ενωθούν με τους χαρακτήρες που τους παρακολουθούσαν . Ο Τένεσι Ουίλιαμς στη «Λυσσασμένη Γάτα», όπως και σε όλα τα έργα του, κάνει προβολή των δικών του βιωμάτων, μέσα από τους χαρακτήρες του.

Καταπιάνεται με τα πάθη των ανθρώπων-είτε τα σεξουαλικά, είτε των εθισμών, όπως είναι του αλκοολισμού και ανιχνεύει τους μηχανισμούς των ενστίκτων επιβίωσης. Δημιουργεί μέσα από την γραφή του, αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Παγκόσμια Ανθρώπινη Ψυχή.

Το βραβείο Πούλιτζερ δεν ήρθε τυχαία. Ο συγγραφέας πρώτος αφουγκράζεται, μέσα από τη δική του ανάγκη ως δημιουργός, το ρεύμα της εποχής, την αμφισβήτηση του δομημένου, την υπογράμμιση των επιλογών και την ανάδειξη της σημαντικότητας της κατανόησης των κινήτρων που οδηγούν τους ανθρώπους σ΄ όλες τις επιλογές τους. Οι θεατές-κοινωνοί του έργου «Λυσσασμένη Γάτα», έρχονται αντιμέτωποι με τον εαυτόν τους. Καθρεφτίζονται όλες οι αντίρροπες δυνάμεις της ανθρώπινης κοινωνίας, το καλό και το κακό, η μικρότητα και η υποκρισία σε αντίστιξη με το μεγαλείο και την αλήθεια, η συναισθηματική μας επάρκεια ή έλλειψη, το φως εντέλει που κουβαλάμε μέσα μας και το σκοτάδι που πνίγουμε ή μοιράζουμε γύρω μας. Κι όλα αυτά, επί σκηνής, μόνο μέσα σε μια νύχτα.

Υπόθεση του έργου

Βρισκόμαστε στο πατρικό σπίτι μιας τυπικής μεγαλοαστικής οικογένειας, και πιο συγκεκριμένα στο υπνοδωμάτιο του γιου της οικογενείας. Ο λόγος που συγκεντρώθηκαν όλα τα μέλη, το συγκεκριμένο βράδυ, είναι για να γιορτάσουν τα γενέθλια του πατέρα, ο οποίος μόλις πήρε τα αποτελέσματα των εξετάσεων του, ότι δεν πάσχει από καρκίνο. Η γιορτή είναι διπλή, αλλά όσο προχωράει η πλοκή, ανακαλύπτουν ότι τα πράγματα δεν είναι, ούτε όπως δείχνουν, ούτε όπως φαίνονται. Πέφτουν οι μάσκες, οι ήρωες «γυμνώνονται». Ο καθένας ξεχωριστά για πρώτη φορά λέει τις αλήθειες του. Αυτές οι αλήθειες έρχονται μία μία, να μετατρέψουν τη γιορτή, σε αγώνα αντοχής «ποιος θα αντέξει την αλήθεια» και βέβαια «ποιος θα κυριαρχήσει».

Η παράσταση

Η παράσταση «Λυσσασμένη Γάτα» του Τένεσι Ουίλιαμς στο θέατρο Αθηνά, μας εξέπληξε με την άριστη αισθητική της αλλά κυρίως με την «αλήθεια» που τόσο ήθελε ο συγγραφέας να κατέβει από τη σκηνή. Όλοι οι συντελεστές ακολούθησαν το σκηνοθετικό όραμα του Δημοσθένη Παπαδόπουλου και το αποτέλεσμα δικαιώνει και τους δημιουργούς αλλά και το κοινό που παρακολουθεί την παράσταση.

Σε πρώτο επίπεδο, η επαφή μας με την απόδοση του κειμένου από τον ίδιο τον σκηνοθέτη μας προβλημάτισε. Κάθε θεατρικός συγγραφέας, όχι μόνο ο Τένεσι Ουίλιαμς στη «Λυσσασμένη Γάτα», αγωνιά για την απόδοση του κειμένου του στην σκηνή. Το θεατρικό έργο δεν υπάρχει χωρίς την παρουσίαση του. Παίρνει σάρκα και οστά μόνο μέσα από το μαγικό κόσμο του θεάτρου. Η ελευθερία που έχει ο σκηνοθέτης να «διαβάσει» το έργο και να το αποδώσει, μέσα από τη δική του ματιά, είναι εξ ορισμού μια καινούρια αφήγηση. Η επιτυχία έγκειται στην γνώση και στο ταλέντο. Ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος, έσκυψε με τεράστιο σεβασμό στο αριστούργημα «Λυσσασμένη Γάτα» και έφτασε στην καρδιά του.

Έχοντας ο ίδιος τον έλεγχο της απόδοσης του κειμένου, καθώς και την εικαστική και μουσική επιμέλεια, με βοηθό σκηνοθέτη τη Λίνα Μπότη, κατάφερε να δημιουργήσει ενιαίο ύφος και ατμόσφαιρα. Κεντρικός άξονας η ενίσχυση των προσώπων και των αλληλοεπιδράσεων τους, κάτι που ο ίδιος ο συγγραφέας στόχευε, από την αρχή. Κράτησε επί σκηνής τη ραχοκοκαλιά των χαρακτήρων και με την μινιμαλιστική μεταμοντέρνα του ματιά, οδήγησε τον θεατή στην «καθαρή» κατάθεση των χαρακτήρων και των καταστάσεων. Έφερε μ αυτόν τον τρόπο στην εποχή μας το έργο, το έκανε να μας αφορά. Μέσα από την απόδοση και τη σκηνοθεσία του, ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος, μάς υπογράμμισε τον κύριο πυρήνα, που

δεν είναι άλλος από την αλήθεια που μας κυβερνά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, την αλήθεια που κρύβουμε, που αποδεχόμαστε ή όχι και που τελικά αποκαλύπτεται, με όλες τις επιπτώσεις, γιατί έτσι είναι η ζωή.

Η μετωπική παρουσία των ηθοποιών, οι σκηνές όπου ο ηθοποιός Πέτρος Λαγούτης (στο ρόλο του Μπρικ), τοποθετείται κάτω από τη σκηνή και γίνεται ένα με τους θεατές, δημιουργούν άμεσα τον συσχετισμό και την ταύτιση των θεατών με τις καταστάσεις που εξελίσσονται μπροστά τους. Η σκηνοθεσία μετατόπισε το «αν» το Στανισλάφσκι, από τους δρόμους της υποκριτικής Τέχνης, σε «αν ήμουν εγώ» των θεατών.

Ο σκηνικός χώρος, με ελάχιστα αντικείμενα και έξυπνες λύσεις, δίνει την απόλυτη κυριαρχία στους ηθοποιούς επί σκηνής. Όμως ο τεράστιος άδειος χώρος που δημιουργεί το επιβλητικό ορθογώνιο κουτί της σκηνής του θεάτρου Αθηνά, λειτουργεί υποσυνείδητα και ως σύμβολο εξουσίας, όπως όλα τα μεγάλα αυταρχικά κτίρια. Το σπίτι του πατέρα, είναι το σπίτι του πατριάρχη και εξουσιαστή και αυτό βγαίνει μόλις ανάψει ο πρώτος προβολέας, υπό την καθοδήγηση του Σάκη Μπιρμπίλη, ο οποίος έφτιαξε πολύ δυνατές ατμοσφαιρικές εικόνες, που ενισχύουν τη δράση. Τα κοστούμια του Δημήτρη Ντάσσιου γεμίζουν την σκηνή και δυναμώνουν το κοινωνικό status των ηρώων.

Βέβαια η ψυχή του θεάτρου είναι οι ηθοποιοί. Τίποτα δεν λειτουργεί, τίποτα δεν έχει σημασία, αν οι ηθοποιοί δεν «είναι». Η «Λυσσασμένη Γάτα» της παράστασης στο θέατρο Αθηνά, έχει έξι χαρακτήρες. Ο κάθε ένας έχει το δικό του «γυάλινο κόσμο». Η αλληλεπίδραση τους, υπό την καθοδήγηση του σκηνοθέτη, κατάφερε να δώσει στο κοινό την αλήθεια τους. Ο Πέτρος Λαγούτης (Μπρικ),είναι ο δεύτερος γιος της οικογενείας. Μας παρουσίασε έναν άνθρωπο που είναι ανήμπορος, όχι μόνο σωματικά αλλά πνευματικά και ψυχικά. Ο ηθοποιός φόρεσε επί σκηνής την κατάσταση της κατάθλιψης του ήρωα, και απέδωσε την έλλειψη επιθυμίας για ζωή, με εξαιρετικά πειστικό τρόπο. Πολύ ιδιαίτερες είναι οι στιγμές που χαμογελά, καθώς αυτές είναι αυτές που αυτοσαρκάζεται. Έξοχα ο Κώστας Ανταλόπουλος (Γκούπερ),που υποδύεται τον πρωτότοκο γιο, κατάφερε να πλάσει ένα ρόλο εκ διαμέτρου αντίθετο από τον ρόλο του Μπρικ. Ο χαρακτήρας του δυναμικός, γρήγορος, αποφασιστικός, αλλά ταυτόχρονα αδίστακτος, χωρίς ηθικές αναστολές και συναισθηματικά διλλήματα. Η σύζυγός του (επί σκηνής Μέη), Μένη Κωνσταντινίδου εκφράζει με την υποκριτική της ,όλες τις γυναίκες, που ακολούθησαν το ρεύμα της κοινωνίας. Μέσα από τον συγκεκριμένο ρόλο ο συγγραφέας μας δίνει τον αντίποδα της Λυσσασμένης Γάτας και η Μένη Κωνσταντινίδου, έχει δημιουργήσει έναν ολοκληρωμένο ρόλο συζύγου, που ακολουθεί τον άντρα της, με έντονα νευρωσικά στοιχεία, που ο ρόλος τα έχει ανάγκη. Η «Λυσσασμένη Γάτα» (επί σκηνής Μάγκι) και κατά κόσμον Μάρθα Λαμπίρη Φεντόρουφ, έχει δημιουργήσει έναν ρόλο αισθησιακό από τη μια, σκληρό και ανελέητο από την άλλη. Γυναίκα με πολλά «θέλω» ανεκπλήρωτα, που προσπαθεί απεγνωσμένα να γαντζωθεί από κάτι για να ζήσει, θύμα και θύτης. Μας παρουσίασε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα Μάγκι, με πολυδιάστατη προσωπικότητα. Μας έδωσε ακριβώς την αίσθηση, ότι έχουμε μπροστά μας μια Femme fatale, σαγηνευτική, μυστηριώδης, που όλα μπορεί να τα πετύχει. Η διαφορά όμως είναι ό,τι η Μάγκι της Φεντόρουφ, πονάει για το μόνο που δεν μπορεί να έχει, κι αυτό είναι αγάπη. Κι αυτό το στοιχείο στον ρόλο το είδαμε, δυνατό και ξεκάθαρο.

Οι Μαρία Κατσανδρή και ο Γιάννης Βούρος υποδύονται τους γονείς «τέρατα». Η Μαρία Κατσανδρή στο ρόλο της μητέρας, έχει από την μια και τα κατάφερε, να μας καταθέσει το πρότυπο της κοινωνικής της εικόνας, ως μητέρα και καλή σύζυγος, κι απ ΄την άλλη τη γυναίκα που συμβιβάστηκε, λόγω του δικού της συμφέροντος, με όλη την έλλειψη συναισθημάτων που δεν πήρε ποτέ από τον άνδρα της αλλά δεν έδωσε και η ίδια γιατί δεν είχε. Εξαιρετική η σκηνή της δικής της αλήθειας, που τελικά δεν μπορεί να την αποδεκτεί, ακόμα κι όταν όλοι γνωρίζουν. Ο ρόλος του πατέρα είναι αυτός που συνδέει σε αλληλεπίδραση όλους τους ήρωες στο έργο. Είναι αυτός που ο συγγραφέας θέλει να τον δούμε προσεκτικά και τον αναφέρει συνεχώς, ακόμα κι όταν δεν είναι επί σκηνής. Ο ρόλος αυτός ανατέθηκε στον Γιάννη Βούρο, ο οποίος είναι στις καλύτερες του στιγμές. Πλάθει έναν πατέρα αριστούργημα. Ξεκάθαρο στις γραμμές του και στον χαρακτήρα του, αυταρχικό, δυνάστη, καιροσκόπο, αμοραλιστή, που δεν διστάζει να πει τις χειρότερες αλήθειες στα παιδιά του, καθώς είναι νεκρός από αισθήματα. Ο Γιάννης Βούρος όμως δεν μας τα έδωσε από την αρχή όλα τα στοιχεία του χαρακτήρα του πατέρα. Πλάθει έναν ρόλο ρεαλιστικό από τη μια και συμβολικό από την άλλη. Σε κάθε σκηνή αναδύονται κι άλλα χαρακτηριστικά κι αυτό κάνει την ερμηνεία του συγκλονιστική. Ξεχωρίζουμε την σκηνή της αποκάλυψης της αλήθειας από τον ίδιο προς τον γιο του, όπου ο θεατής σοκάρεται από τις αλήθειες του ήρωα και παρασύρεται από τη δύναμη της ερμηνείας του ηθοποιού.

Μέσα λοιπόν σ ΄αυτήν την ευτυχή συνεύρεση όλων των συντελεστών η «Λυσσασμένη Γάτα» στο θέατρο Αθηνά ξέρουμε ό,τι βρήκε το σπίτι της, γιατί η αλήθεια της ζωής, είναι η αλήθεια του θεάτρου. Κι όσον αφορά τους συσχετισμούς και τις αναφορές που όλοι κάνουμε, μετά την παράσταση, για το δικό μας σπίτι, ο καθείς και τα έργα του.

Διαβάστε επίσης:

Η διακεκριμένη ζωγράφος Κάτια Βαρβάκη στο Infowoman για τα έργα και τη νέα της έκθεση

“Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας”: Μία συγκλονιστική παράσταση στο Θέατρο Φούρνος