Ευγενία Γραμμένου, τι σημαίνει σήμερα για σένα η λέξη αγκαλιά;

Το Free hugs II της εικαστικού Ευγενίας Γραμμένου είναι μια εκ των προτέρων ματαιωμένη performance για κάμερα, στις μέρες όπου ακυρώθηκε η ανθρώπινη επαφή στη σωματική της διάσταση. Μια δράση στις μέρες του Covid 19 για προσφορά αγκαλιάς – Free hugs – είναι εκ των προτέρων ματαιωμένη. αλλά και διαποτισμένη με την πικρή ειρωνεία που επιφύλασσε η μοίρα για το ανθρώπινο είδος.

Εμείς μιλήσαμε με την εικαστικό Ευγενία Γραμμένου για την πολύ ενδιαφέρουσα αυτή performance.

Τι σας εμπνέει;

Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό, υπάρχουν τα βασικά ζητήματα που απασχολούν συνεχώς τη δουλειά μου δηλαδή η μνήμη, ο χρόνος, οι εσωτερικές αντιφάσεις, η ταυτότητα, ο έρωτας, ο θάνατος ζητήματα που απασχολούν το σύνολο του ανθρώπινου είδους. Ο καθένας προσπαθεί να τα πλησιάσει και να τα ψηλαφίσει με τον τρόπο του. Η ζωγραφική και το σχέδιο είναι ένας από τους δικούς μου τρόπους, λειτουργεί παρηγορητικά η χειρονομία, η φόρμα, το χρώμα. Όταν η ανάγκη μου είναι πιο εννοιολογική καταφεύγω στην ψηφιακή δυνατότητα του video art. Ψηφιοποιώ σκέψεις, προβληματισμούς, ερωτήσεις, ήχους εσωτερικούς ή εξωτερικούς. Άλλοτε πάλι γίνεται αναγκαία η διάχυση στον χώρο είτε με «αντι κείμενα» σε σύνθεση- installation, είτε με το ίδιο το σώμα σαν εργαλείο ή σαν πεδίο συγκρούσεων και δημιουργίας- performance. Σίγουρα πρόκειται για πολύ διαφορετικά εκφραστικά μέσα αλλά δεν με ενδιαφέρει η τυποποίηση του καλλιτέχνη ως ζωγράφου ,performer κλπ. Με ενδιαφέρει να έχω την ελευθερία και την δυνατότητα να εκφράζομαι κατά πως μου αρέσει και εξυπηρετεί την προσωπική μου ανάγκη τη δεδομένη στιγμή.

Πώς αισθάνεστε την περίοδο αυτή της πανδημίας του κορωνοϊού;

Εντυπωσιασμένη! Ήταν κάτι απρόσμενο, κάτι που φέρει φρίκες και δυνατότητες. Μέσα σε αυτό το απρόσμενο δυστοπικό παρόν το γεμάτο ανελευθερία, φόβο , θάνατο αναδύονται νέες δυνατότητες επικοινωνίας ,αλληλεγγύης, λαμπυρίζουν νέες προοπτικές φτάνει να θέλουμε να τις αντιληφθούμε και να είμαστε ανοιχτοί στην αλλαγή. Η ποίηση της καθημερινής ζωής που τόσο απερίσκεπτα απωλέσαμε τα προηγούμενα χρόνια ήρθε και μας χτύπησε την πόρτα, για κάποιους ήταν μια υπέροχη ησυχία για άλλους ένα dance macabre όπως και να έχει ήταν μια νέα ποιητική , τρέξαμε με λύσσα να ξαναγυρίσουμε στους προηγούμενους ρυθμούς, είμαστε σίγουροι ότι μας κάνει καλό;

Πιστεύετε πως κάτι άλλαξε μέσα μας τις μέρες του εγκλεισμού; Τι επίδραση είχε πάνω σας η καραντίνα που όλοι βιώσαμε;

Τις ημέρες της καραντίνας παρ’ όλο που φυσικά και με στεναχώρησε η κατάσταση, η περιρρέουσα θλίψη και ανησυχία, οφείλω να πω πως βρήκα ένα κομμάτι ηρεμίας που είχα ανάγκη. Αυτή η ησυχία στη ζωή μας και στην πόλη χωρίς ξέφρενους ρυθμούς και τρέξιμο ήταν υπέροχη και ανακουφιστική. Επιπλέον υπήρχε χρόνος για τις προσωπικές μου αναζητήσεις, χώρος για δημιουργία. Έκανα μια σειρά πορτρέτων ένα για κάθε ημέρα που περνούσε (confinement portraits) από τις 12 Μαρτίου έως τις 3 Μαΐου που άρθηκαν οι περιορισμοί, ήταν το προσωπικό μου ημερολόγιο, ένα παρηγορητικό μάντρα. Δεν πιστεύω πια πως πρέπει να ζητάμε την ¨κανονικότητα¨ στην προηγούμενη κατάσταση ζωής. Εδώ αναδεικνύονται οι νέες δυνατότητες που ανέφερα πριν. Αποδείχθηκε ολέθριος ο τρόπος που διαχειριστήκαμε τις ζωές μας και τον πλανήτη ως τώρα, είναι οδυνηρά επείγον να αναζητήσουμε και να επιδιώξουμε ένα τρόπο ζωής πολύ πιο ήρεμο και συλλογικό . Ένα νέο σύστημα ύπαρξης με βάση το εμείς όχι το εγώ . Η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη είναι ο μόνος τρόπος για μια νέα πραγματικότητα. Χρειάζεται μια νέα αντίληψη λελογισμένης παραγωγής και διανομής αγαθών και υπηρεσιών χωρίς το ντελίριο του κέρδους , της συσσώρευσης ,του ανταγωνισμού. Μια νέα κοινωνική οργάνωση είναι εφικτή φτάνει να την επιδιώξουμε. Κάποιοι ίσως το ακούν αυτό ως έναν ανεδαφικό ρομαντισμό. Δεν έχουν δίκιο, παράλογο είναι το τέρας που δημιουργήσαμε ως τώρα και το λέμε ζωή, κοινωνία καθημερινότητα, αν δε το αλλάξουμε θα μας καταπιεί. Φοβάμαι ότι στο μέλλον σε εκατό, διακόσια χρόνια από τώρα θα μας χρησιμοποιούν ως παράδειγμα προς αποφυγή. Θα μνημονεύουν τον εικοστό πρώτο αιώνα ως η εποχή του ατομικισμού, της αλόγιστης καταστροφής του πλανήτη και των έμβιων, ως η εποχή της αυτοκαταστροφής . Στη μνήμη των μελλοντικών γενεών θα είμαστε οι εκούσιοι αυτόχειρες του παρελθόντος. Αυτοί που κατέστρεφαν εαυτό και πλανήτη. Ναι το κακό υπάρχει μέσα μας χέρι χέρι με το καλό –αυτό είναι ένα από τα σημαντικά ζητήματα που απασχολούν το έργο μου- αλλά το ζήτημα είναι όσο εξελισσόμαστε το καλό να γιγαντώνεται και το κακό να ελαχιστοποιείται.

Aυτό «Το κακό μέσα μας» πως το αντιμετωπίζετε;

Προσπαθώ να το κατανοήσω. Με θυμώνουν συμπεριφορές αλλά σε δεύτερο επίπεδο προσπαθώ να τις δικαιολογήσω. Με τον εαυτό μου είμαι πιο αυστηρή. Αυστηρή είμαι και με τις κοινωνικές αδικίες, με φασιστίζουσες συμπεριφορές και ιδέες, με τα συστήματα εξουσίας που διαχειρίζονται άθλια τις ζωές μας αλλά και με όλους μας που αποδεχόμαστε βυθισμένοι σε ένα αρρωστημένο ατομικισμό ότι συμβαίνει και δε διεκδικούμε μια πιο ουσιαστική ζωή.

Ποιος ο ρόλος του καλλιτέχνη την περίοδο αυτή;

Όσες φορές έγινε προσπάθεια να μανιφεστοποιηθούν οι τέχνες και να μπουν σε πρέπει και όρια καταλήξαμε σε μοντέλα σοσιαλιστικού ρεαλισμού και στρατευμένης –κενής- τέχνης, άρα δεν θα πέσω στην παγίδα να μιλήσω για τον ρόλο των καλλιτεχνών γενικά , ο κάθε ένας κάνει αυτό που αγαπά η ψυχή αυτό που του τον ανακουφίζει και τον λυτρώνει μέσα του . Δεν υπάρχει η απαίτηση για μια γενίκευση αλλά υπάρχει η ανάγκη για περισσότερη ανθρωπιά, κατανόηση τρυφερότητα άσχετα από το αν είναι κάποιος καλλιτέχνης, τεχνίτης, επιστήμονας, εργάτης, υπάλληλος.

Τι σημαίνει η λέξη αγκαλιά για εσάς;

Ένα μπράβο άφωνο και ένα μου ‘λειψες, παρηγοριά όταν ο πόνος σε κατέχει, ζεστασιά σε μια κρύα νύχτα, σε μια κρύα στιγμή που γρατζουνά την ψυχή σου, δυο χέρια ξένα γύρω σου που γίνονται εσύ, η επικύρωση του έρωτα και της πράξης του σαν την πιο λαμπρή στιγμή του, ένας άλλος σφυγμός συγχρονισμένος με το δικό σου χτύπο, ποτάμι τρυφερότητας, κλειστό κύκλωμα αγάπης, αποδοχή διπλής κατεύθυνσης, ένα μπράβο χωρίς λέξη, μια συνάντηση και ένα συναπάντημα, αποχαιρετισμός σαν βουβός πόνος…αυτά και άλλα τόσα είναι η αγκαλιά.

Πώς προέκυψε το Free hugs II;

Καθώς το άγγιγμα, η αγκαλιά, η επαφή δαιμονοποιήθηκαν και τέθηκαν σε περιορισμό και απαγόρευση κατά την καραντίνα, επανήλθε στη μνήμη η δράση Free hugs Ι που είχα κάνει το 2009. Ήταν ένα σχόλιο στην επαφή, στην επικοινωνία, την μοναξιά, την ετερότητα ιδωμένο με τα τότε δεδομένα. Συνειδητοποίησα πως μια δράση για προσφορά αγκαλιάς στις μέρες της υποχρεωτικής απόστασης λόγω του ιού, εμπεριέχει κωμικοτραγικά στοιχεία και ανάγεται σε παραδοξότητα. Έτσι προέκυψε το Free hugs II μια δράση για κάμερα ή μια εκ των προτέρων ματαιωμένη performance. Η δράση πραγματοποιήθηκε στις ημέρες της καραντίνας. Μια πρόταση στην εποχή των αποστάσεων για προσφορά αγκαλιάς- Free Hugs- είναι εκ των προτέρων ματαιωμένη. Βέβαια με βοήθησαν στην πραγματοποίηση της δράσης και του video η Δέσποινα Αθανασιάδου και ο Δημήτρης Θεοχαρίδης.

Ποια η σχέση του με το Free Hugs I;

Μόνο η αφορμή και η «φόρμα» είναι κοινά , η προσφορά αγκαλιάς δηλαδή και η μεταφορά της δράσης σε video art. Αυτό που σχολιάζουν και διαπραγματεύονται είναι τελείως διαφορετικό έως αντιθετικό. Το πρώτο video σχολίαζε τρόπους επαφής και σχέσεων ενώ το δεύτερο τη μη επαφή, την κατάργησή της.

Μελλοντικά σχέδια;

Aπό το 2019 η εμπλοκή μου στο τμήμα θεάτρου του ΑΠΘ μου έδωσε τη χαρά να μπω σε δημιουργικές ομάδες νέων ανθρώπων. Παρ’όλους τους περιορισμούς ήδη δουλεύουμε και θα κάνω σκηνικές εγκαταστάσεις και κουστούμια για δύο παραστάσεις νέων σκηνοθετριών για την Αντιγόνη του Α. Αλεξάνδρου σε σκηνοθεσία Εύας Στέφα και για το Κορίτσι στο σκοτεινό δάσος του Philippe Minyana σε σκηνοθεσία Χριστίνας Δούκα. Παράλληλα δουλεύω από το 2019 το Νostos το προσωπικό μου project που είναι έργο σε εξέλιξη. Αφορμή και πυρήνας είναι η Ομηρική Οδύσσεια ένα συγκλονιστικό κείμενο που αποτελεί την απαρχή της ανθρώπινης αναζήτησης, του ανθρώπινου μύθου. Μια γκάμα διαφορετικών εκφραστικών μέσων από installation, video και performance γίνονται το συνολικό όχημα για διερεύνηση ζητημάτων εσωτερικής αναζήτησης, μνήμης, ταυτότητας και φύλου καθώς και όσων συνεπακόλουθα συνδέονται με αυτά.

*Η δράση για βίντεο Free hugs II της Ευγενίας Γραμμένου παρουσιάζεται στο “Italy-Greece: RestArt project” On-Line Video Art festival, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Eye’s Walk Digital Festival από την Ελλάδα (με βάση τη Σύρο) και τη Διεθνή Μπιενάλε Τέχνης του Μπάρι στο Youtube: BibartBiennale Internazionale d’arte.

*Το έργο αναμένεται να παρουσιαστεί σε εξωτερικούς χώρους στην Αθήνα και τη Σύρο, καθώς και τον Σεπτέμβριο στην Chiesa Santa Teresa dei Maschi στο Μπάρι.